Η Χάνα Άρεντ αναλύει τη σημασία της δασκάλου-μαθητή σχέσης στην εκπαίδευση και την πολιτική κοινωνία. Ευχαριστώ τον κύριο Χ. Κακολύρη για τις διαπεραστικές του παρατηρήσεις σχετικά με το άρθρο μου Φατρίες και συγκεντρωτισμός στα ΑΕΙ (Το Βήμα, 25.8.2006). Ο κύριος Κακολύρης διαφωνεί με την άποψη μου ότι σε ένα καλό πανεπιστήμιο ο φοιτητής πρέπει να υποτάσσεται στην αυθεντία του δασκάλου. Επικρίνει την επίκληση της αυθεντίας από την πλευρά μου, καθώς στο ίδιο άρθρο αναφέρθηκα στον Καρλ Πόπερ, τον φιλόσοφο της ανοιχτής κοινωνίας, ο οποίος — όπως σωστά επισημαίνει ο κ. Κακολύρης — ήταν πολέμιος της ιδέας της αδιαμφισβήτητης γνώσης.
Προσωπικά, ίσως φέρνω την ευθύνη. Με τη λέξη αυθεντία εννοώ την έννοια της λέξης authority. Η μετάφραση μπορεί να μην είναι ακριβής, αν και δεν μπορώ να βρω κάποια καλύτερη λέξη. Στα ελληνικά, η αυθεντία αρχικά υποδηλώνει την αδιαμφισβήτητη ισχύ της γνώμης ενός ατόμου, ενώ στη καθημερινή γλώσσα αναφέρεται περισσότερο σε βαθιά γνώση ενός θέματος (βλ. λεξικό Μπαμπινιώτη). Εγώ την εννοούσα με την έννοια της μεγαλύτερης γνώσης και της συνακόλουθης σχέσης μεταξύ δασκάλου και μαθητή, χρησιμοποιώντας τον όρο authority όπως τον εννοούσε η πολιτική φιλόσοφος Χάνα Άρεντ, μια εξέχουσα υποστηρίκτρια της ανοιχτής κοινωνίας.
Η Άρεντ υποστηρίζει ότι η αυθεντία του δασκάλου έναντι του μαθητή είναι προπολιτική, αναγκαία για τη διατήρηση μιας πολιτισμικής κοινότητας (σ. 92), και την ξεχωρίζει από την αυθεντία στο πολιτικό πεδίο (σ. 193-196). Οι μαθητές εισάγονται από εκείνους που κατέχουν περισσότερες γνώσεις σε μια ήδη δομημένη κοινότητα, έναν κόσμο που έχει ήδη σχηματιστεί.
Η δασκαλία δεν στηρίζεται σε εξωτερική καταπίεση, αλλά σε συμβουλές που προέρχονται από άτομα με μεγαλύτερη γνώση, οι οποίες κατέχουν ειδικό βάρος και δεν μπορούν εύκολα να παραγνωριστούν. Η καθηγητική αυθεντία επιβεβαιώνεται μέσω αξιοκρατικών διαδικασιών, που προσδίδουν ιδιαίτερο κύρος στον καθηγητή.
Η Άρεντ θεωρεί ότι η εκπαίδευση, καθώς μυεί τον νέο σε έναν ήδη διαμορφωμένο κόσμο, φέρει μια εγγενώς συντηρητική διάσταση. Η δυσκολία του δασκάλου, σύμφωνα με την Άρεντ, είναι να λειτουργεί ως μεσολαβητής ανάμεσα στο παλαιό και το νέο.
Δεν έχω χώρο να αναπτύξω περισσότερο εδώ. Η αυθεντία του δασκάλου είναι κεντρική για την εκπαιδευτική διαδικασία και συχνά αγνοείται στο δημόσιο διάλογο. Χωρίς διδασκαλική αυθεντία δεν υφίσταται πραγματική εκπαίδευση, όπως σωστά παρατηρεί η Άρεντ. Σκοπεύω να επανέλθω στο θέμα αυτό με περισσότερη ανάλυση σε μελλοντικές σελίδες του Βήματος. Ευχαριστώ, τέλος, τον κ. Κακολύρη για τον γόνιμο προβληματισμό του.
Πηγή περιεχομένου: in.gr
