Η σημασία της δουλείας στον αρχαίο κόσμο και η ανθρωπολογική προσέγγιση του Πωλέν Ισμάρ. Η σημασία της δουλείας στην οικονομική και κοινωνική πραγματικότητα του αρχαίου κόσμου, καθώς και σε μεταγενέστερες κοινωνικές μορφές, είναι ευρέως αναγνωρίσιμη. Ωστόσο, το ερώτημα που προκύπτει είναι γιατί, στον αρχαίο ελληνικό κόσμο, η δουλεία δεν έχει αναδειχθεί σε αντικείμενο λόγου όπως η φιλοσοφία ή η ποίηση για άλλα θέματα, όπως ο έρωτας, το ωραίο ή ο θάνατος. Υπάρχουν αναφορές στη δουλεία, με πιο εμβληματική τον ορισμό του Αριστοτέλη για τον δούλο ως έμψυχο κτήμα και εργαλείο. Όμως, η στοχαστική μας προσέγγιση για τη δουλεία συγκροτείται περισσότερο μέσω των σιωπών των αρχαίων κειμένων παρά από το λόγο που εκφράζεται για αυτήν.
Αυτό το ζήτημα αναλύει το βιβλίο του Πωλέν Ισμάρ, Ο καθρέφτης του Οιδίποδα. Σκέψεις για τη δουλεία, το οποίο μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πόλις με μετάφραση του Γιώργου Καράμπελα. Ο συγγραφέας επιχειρεί να εξετάσει τη δουλεία μέσα από την οπτική της ανθρωπολογίας του υπόρρητου, θεωρώντας ότι η απουσία λόγων περί της δουλείας στους αρχαίους συγγραφείς δεν υποδεικνύει έλλειψη αλλά αποτελεί σύμπτωμα μιας κοινωνικής δυναμικής που ορίζει τη θέση των δούλων.
Για να τονίσει τη σημασία της δουλείας στην αρχαία Αθήνα, επισημαίνει ότι, λόγω της κεντρικότητάς της, οποιαδήποτε μορφή εργασίας για άλλους, ακόμη και αν αυτή εκτελούνταν από ελεύθερο άνθρωπο, μπορούσε να θεωρηθεί μορφή δουλείας. Μέσω της συγκριτικής ανάγνωσης του Οιδίποδα Τύραννου του Σοφοκλή και του Αβεσσαλώμ Αβεσσαλώμ του Γουίλιαμ Φώλκνερ, ο Ισμάρ αναδεικνύει τη φιγούρα του δούλου ως καθρέφτη και οθόνη, επισημαίνοντας ότι η ομιλία του δούλου αποκαλύπτει αλήθειες που διαφεύγουν από τους πρωταγωνιστές.
Η αφήγηση του Ηροδότου για τις πελασγικές απαρχές της δουλείας προσφέρει στο Ισμάρ τη δυνατότητα να εντοπίσει τη διαθεσιμότητα του σώματος του δούλου στην αντιμετώπιση της σεξουαλικής βίας, καθώς και τη σημασία αυτού του φαινομένου για την κοινωνία. Ο Ισμάρ αναδεικνύει την αδυναμία των αρχαίων συγγραφέων να εννοήσουν τις επαναστάσεις των δούλων ως πολιτική δυνατότητα και την αναγκαιότητα επαναστατικής διαδικασίας που καταρρίπτει την κυρίαρχη τάξη.
Ο Πωλέν Ισμάρ προσεγγίζει τη δουλεία με τρόπο που ξεπερνά την παραδοσιακή αντίληψη, αναδεικνύοντας τις πολυάριθμες πτυχές της που επηρεάζουν όχι μόνο την ιστορία, αλλά και την ανθρωπολογική διάσταση της κοινωνίας μας. Στην εποχή μας, θέτει το ερώτημα του πώς μπορεί να ξαναδοθεί φωνή στους δούλους, υποδεικνύοντας την ανάγκη να αναγνωρίσουμε την παρουσία τους στη σκέψη μας, δημιουργώντας έναν χώρο όπου η φωνή τους μπορεί να ακουστεί.
Πηγή περιεχομένου: in.gr
