Ύστερα από εκατό ημέρες επίμονων απαιτήσεων του Ντόναλντ Τραμπ για την παροχή εμπράγματων εγγυήσεων μέσω μιας συμφωνίας που θα εξασφαλίζει την αμερικανική πρόσβαση στα ουκρανικά αποθέματα σπάνιων γαιών, Κίεβο και Ουάσιγκτον κατέληξαν τελικά στην υπογραφή ενός επίσημου μνημονίου κατανόησης.
Το έγγραφο αυτό συνιστά το προκαταρκτικό βήμα προς μια ευρύτερη συμφωνία. Παρά τις έντονες – και κατά περιπτώσεις ακραίες – πιέσεις που άσκησε προς την ουκρανική πλευρά, ο Τραμπ κατορθώνει να εξασφαλίσει ένα μέρος των όσων επεδίωκε, αν και όχι στον βαθμό και με τους όρους που είχε εξαρχής θέσει. Από την πλευρά της, η Ουκρανία παραχωρεί στις Ηνωμένες Πολιτείες πρόσβαση στα στρατηγικά της κοιτάσματα, χωρίς όμως να λάβει τις εγγυήσεις ασφαλείας που είχε δημοσίως ζητήσει ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, διασφαλίζοντας ωστόσο την προοπτική μελλοντικής συνεργασίας με μια αμερικανική κυβέρνηση η οποία μέχρι σήμερα κάθε άλλο παρά φιλική υπήρξε απέναντί της.
Η διαπραγμάτευση γύρω από την εκμετάλλευση των ουκρανικών σπάνιων γαιών έχει περάσει μέσα από αλλεπάλληλα κύματα αβεβαιότητας και τριβών, διαμορφώνοντας μια εντελώς νέα δυναμική στις σχέσεις ανάμεσα στον Λευκό Οίκο και το Κίεβο. Ο Τραμπ, απαιτώντας από τον Ζελένσκι την παραχώρηση του 50% των ουκρανικών κοιτασμάτων χωρίς συγκεκριμένο χρονικό περιορισμό, έθεσε τον όρο των αμερικανικών εγγυήσεων ασφαλείας ως αντιστάθμισμα – προκαλώντας δημόσια σύγκρουση, την οποία κατέγραψαν οι κάμερες, και οδηγώντας στον αποκλεισμό του Ουκρανού προέδρου από την Ουάσιγκτον.
Η 48ωρη παύση στην αποστολή στρατιωτικής και πληροφοριακής υποστήριξης προς την Ουκρανία προσέδωσε στην κρίση έναν ιδιαίτερα επιθετικό χαρακτήρα. Συνεκτιμώντας τα παραπάνω, το τελικό κείμενο της συμφωνίας μοιάζει δυσανάλογο σε σχέση με την ένταση και τον «θόρυβο» που προηγήθηκαν για περίπου δύο μήνες. Οι λεπτομέρειες της συμφωνίας δεν έχουν ακόμη δοθεί στη δημοσιότητα. Το γεγονός όμως ότι αυτή φέρει τις υπογραφές εκπροσώπων και όχι των ηγετών των δύο χωρών ενισχύει την εκτίμηση πως αμφότερες οι πλευρές έκαναν μερικές υποχωρήσεις, κερδίζοντας περιορισμένα οφέλη αντί των αρχικών τους επιδιώξεων.
Αναλυτές με γνώση των όσων διαδραματίζονται στον στενό κύκλο του Ντόναλντ Τραμπ επισημαίνουν πως η συγκεκριμένη συμφωνία αποτελεί μεν ένα πρώτο ουσιαστικό βήμα επαναπροσέγγισης μεταξύ της Ουάσιγκτον και του Κιέβου, ωστόσο δεν διαφοροποιείται ουσιωδώς από τη συμφωνία που έχει υπογράψει εδώ και πάνω από έναν χρόνο η Ουκρανία με ευρωπαϊκούς εταίρους για τα ίδια κοιτάσματα.
Σε κάθε περίπτωση, ο Τραμπ – έχοντας διανύσει πλέον 101 ημέρες στην προεδρία του χωρίς να έχει δώσει απαντήσεις στο κρίσιμο ζήτημα του πολέμου – μπορεί τώρα να επιδείξει ένα χειροπιαστό αποτέλεσμα, έστω και περιορισμένης εμβέλειας. Δεν είναι όμως σε θέση, ούτε μπορεί να ισχυριστεί βάσιμα, πως οι Ηνωμένες Πολιτείες εξασφάλισαν εγγυήσεις για τα περίπου 200 δισεκατομμύρια δολάρια (ή 120, σύμφωνα με ανεξάρτητες εκτιμήσεις) που έχουν δαπανηθεί τα τελευταία τρία χρόνια είτε με τη μορφή στρατιωτικής βοήθειας είτε ως οικονομική ενίσχυση προς την Ουκρανία.
Αντιστοίχως, το Κίεβο δεν φαίνεται να έχει αποκομίσει ουσιαστικά οφέλη για την εν εξελίξει πολεμική του προσπάθεια, πέρα από το γεγονός ότι, με την υπογραφή της συμφωνίας, οι ΗΠΑ αναγνωρίζουν επίσημα την Ουκρανία ως ανεξάρτητο και κυρίαρχο κράτος – και όχι ως μια επικράτεια που σε λίγους μήνες θα έχει περάσει εξ ολοκλήρου υπό ρωσικό έλεγχο, όπως υποστηρίζει η Μόσχα.
Ακόμα κι έτσι, η συγκεκριμένη συμφωνία, έστω και με έμμεσο τρόπο, αναμένεται να δημιουργήσει μια πρώτη, ασθενή πίεση προς τη Ρωσία. Κάποια από τα ουκρανικά εδάφη που βρίσκονται αυτή τη στιγμή υπό ρωσική κατοχή στα ανατολικά της χώρας διαθέτουν σημαντικό ορυκτό πλούτο, και η Μόσχα έχει ήδη διαμηνύσει σε κάθε τόνο πως δεν πρόκειται να τα επιστρέψει. Ωστόσο, η υπογραφή του μνημονίου συνιστά μια έμμεση – τουλάχιστον έως ότου αποκαλυφθούν οι ακριβείς όροι – απόρριψη των ρωσικών αξιώσεων εκ μέρους των ΗΠΑ.
Το πώς θα κινηθεί ο Τραμπ στο εξής παραμένει άγνωστο, αλλά δεν αποκλείεται να αξιοποιήσει τη συμφωνία ως εργαλείο πίεσης, τόσο προς το Κίεβο όσο και προς τη Μόσχα. Μέχρι τώρα, όλες οι πρωτοβουλίες που έχει αναλάβει είτε στο προσκήνιο είτε στο παρασκήνιο έχουν αποβεί άκαρπες. Το αν αυτή τη φορά υπάρχει πράγματι κάποιο συνεκτικό σχέδιο για διέξοδο, μένει να φανεί.
