Ο θρύλος αναφέρει ότι η Ιωάννα έμεινε έγκυος από κάποιον καρδινάλιο και γέννησε δημόσια κατά τη διάρκεια πομπής προς τη Βασιλική του Λατεράνου.
Έχουν περάσει αρκετές ημέρες από τον θάνατο του Πάπα Φραγκίσκου και η ώρα του κονκλαβίου πλησιάζει. Παρότι πρόκειται για μια παράδοση που τηρείται απαρέγκλιτα εδώ και αιώνες, με καθορισμένη και τελετουργική διαδικασία, υπήρξε μια στιγμή στην ιστορία της Καθολικής Εκκλησίας που συνοδεύτηκε από σκάνδαλο — ένα σκάνδαλο που στη συνέχεια διαγράφηκε από τα επίσημα χρονικά. Ο λόγος; Ο πάπας που είχε τότε εκλεγεί δεν ήταν άνδρας, αλλά γυναίκα.
Η Ιωάννα της Αγγλίας ή του Μάιντς πιστεύεται ότι γεννήθηκε στη Μάιντς της Γερμανίας κατά τον 9ο αιώνα. Ήταν κόρη Άγγλων ιεραποστόλων ή πατέρα ιερέα, σύμφωνα με διάφορες παραλλαγές της ιστορίας. Από πολύ μικρή έδειξε εξαιρετική φιλομάθεια και διψούσε για γνώση — χαρακτηριστικά που δεν ήταν καθόλου αποδεκτά για μια γυναίκα της εποχής.
Αναγκασμένη από τις κοινωνικές συνθήκες, η Ιωάννα ντύθηκε άντρας και μπήκε σε μοναστήρι, πιθανότατα στο Φούλντα, για να σπουδάσει λατινικά, ελληνικά, θεολογία και φιλοσοφία. Αργότερα ταξίδεψε στην Αθήνα με έναν εραστή της, πάντα μεταμφιεσμένη σε άντρα, και τελικά έφτασε στη Ρώμη, όπου απέκτησε φήμη για τη μόρφωση και την ευστροφία της.
Σύμφωνα με το χρονικό του μοναχού Μαρτίνου Πολωνού (Martin Polonus), η Ιωάννα έγινε γραμματέας κάποιου καρδιναλίου και προχώρησε σταδιακά στην ιεραρχία, ώσπου εκλέχθηκε Πάπας το 855 μ.Χ., με το όνομα Ιωάννης.
Ο θρύλος αναφέρει ότι η Ιωάννα έμεινε έγκυος (πιθανότατα από κάποιον εραστή της ή καρδινάλιο). Η εγκυμοσύνη της έμεινε κρυφή, μέχρι που – κατά την παράδοση – γέννησε δημόσια κατά τη διάρκεια πομπής προς τη Βασιλική του Λατεράνου, κοντά στο Στενό της Πάπισσας (Viccolo della Papessa). Εκεί αποκαλύφθηκε η αλήθεια.
Οι περισσότερες εκδοχές λένε ότι πέθανε αμέσως μετά τη γέννα, είτε από τον όχλο είτε από την Εκκλησία, που την τιμώρησε για την απάτη, διά λιθοβολισμού. Άλλες παραδόσεις λένε πως φυλακίστηκε και την σκοτώσανε λίγο αργότερα, ενώ το παιδί της επέζησε.
Η μοίρα του παιδιού της
Σε ορισμένες παραδόσεις, το παιδί της Ιωάννας επιβίωσε της γέννας και αργότερα χειροτονήθηκε ιερέας. Μάλιστα, λέγεται ότι έγινε επίσκοπος ή ακόμα και καρδινάλιος. Αυτό χρησιμοποιείται συχνά για να τονιστεί η “θεία ειρωνεία” ότι το παιδί της γυναίκας που εξαπάτησε την Εκκλησία μεγάλωσε εντός αυτής.
Άλλες, πιο σκοτεινές εκδοχές του θρύλου λένε πως το παιδί πέθανε κατά τον τοκετό, είτε από φυσικά αίτια είτε εξαιτίας της οργής του όχλου που σκότωσε και την Ιωάννα επί τόπου.
Μια πιο ήπια και λογική εκδοχή θέλει το παιδί να αναγνωρίστηκε αλλά να απομακρύνθηκε από το Βατικανό και να μεγάλωσε στην αφάνεια, ώστε να μην φέρει τη “ντροπή” της μητέρας του πάνω του.
Το Βατικανό μετά την Πάπισσα Ιωάννα
Μετά την αποκάλυψη της Ιωάννας —η οποία φέρεται να γέννησε δημόσια κατά τη διάρκεια λιτανείας στη Ρώμη, αποκαλύπτοντας την πραγματική της ταυτότητα— το Βατικανό καθιέρωσε τελετουργικές ασφαλιστικές δικλείδες που στόχευαν αποκλειστικά στην αποτροπή επανάληψης του «σκανδάλου».
Πιο γνωστή είναι η περίπτωση της Sedia Stercoraria, της μαρμάρινης καρέκλας με κυκλικό άνοιγμα στο κάθισμα. Ο εκάστοτε νέος Πάπας καθόταν εκεί, και ένας διάκονος ή καρδινάλιος τοποθετούσε το χέρι του κάτω από το άνοιγμα, ώστε να βεβαιωθεί πως ο εκλεγμένος Ποντίφικας «έχει δύο όρχεις και ότι κρέμονταν καλά» – κατά την περίφημη λατινική φράση «Habet duos testiculos et bene pendentes» που λεγόταν δυνατά, για να επιβεβαιωθεί το ανδρικό φύλο του. Η τελετή αυτή, αν και σταδιακά εγκαταλείφθηκε, επαναλήφθηκε επί αιώνες και ορισμένα από τα πρωτότυπα καθίσματα σώζονται μέχρι σήμερα σε μουσεία της Ρώμης και στο Λατερανό.
Πέρα από τις τελετουργικές πρακτικές, η Εκκλησία προχώρησε σε θεσμική λογοκρισία. Ο Πάπας Σίξτος Ε΄ φέρεται να διέταξε τη διαγραφή ή αναδιατύπωση χρονικών που ανέφεραν την Πάπισσα Ιωάννα, ενώ στο επίσημο Annuario Pontificio δεν υπάρχει καμία ένδειξη για τα χρόνια 855–858 — ούτε κενό, ούτε υποσημείωση. Παρ’ όλα αυτά, γραπτές μαρτυρίες από ανθρώπους εντός του Βατικανού, όπως ο Μαρτίνος Πολωνός, γραμματέας του Πάπα τον 13ο αιώνα, επιβεβαιώνουν όχι μόνο την ύπαρξή της, αλλά και την έκταση του θορύβου που προκάλεσε η υπόθεσή της.
