Στο επιβλητικό σκηνικό του Grand Resort Lagonissi, στο πλαίσιο του 29ου Ετήσιου Συνεδρίου του Economist, πραγματοποιήθηκε μια υψηλού επιπέδου συζήτηση που άγγιξε τον πυρήνα των σύγχρονων προκλήσεων. Το πάνελ με θέμα Democracy at a crossroads? (Η Δημοκρατία σε σταυροδρόμι;) φιλοξένησε δύο κορυφαίες προσωπικότητες από τον χώρο της νομικής και του πολιτισμού, προσφέροντας δύο διαμετρικά αντίθετες, αλλά εξίσου συναρπαστικές, προοπτικές για το μέλλον του δημοκρατικού πολιτεύματος.
Στη συζήτηση συμμετείχαν ο Geoffrey Robertson KC, διακεκριμένος δικηγόρος ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ιδρυτής του Doughty Street Chambers, και ο Sir Stephen Fry, παγκοσμίου φήμης ηθοποιός, συγγραφέας και broadcaster.
Ο συντονιστής της συζήτησης Daniel Franklin, Αρχισυντάκτης του The Economist, έθεσε το αρχικό πλαίσιο, επισημαίνοντας τη διαπιστωμένη ύφεση της δημοκρατίας παγκοσμίως, όπως καταγράφεται από δείκτες σαν τον Democracy Index του Economist Intelligence Unit. Με τα δύο τρίτα των πολιτών σε ανεπτυγμένες χώρες να δηλώνουν δυσαρεστημένοι με τη λειτουργία της και τον αυταρχισμό να κερδίζει έδαφος, το ερώτημα για τα αίτια και τις λύσεις τέθηκε επιτακτικά.
Η νομική προσέγγιση: Μια λέσχη δημοκρατιών ως απάντηση
Ο Geoffrey Robertson προσέγγισε το ζήτημα από μια νομική και θεσμική σκοπιά, υποστηρίζοντας ότι η δημοκρατία πάσχει από έλλειψη υποστήριξης στο πλαίσιο του διεθνούς δικαίου. «Δεν γίνεται καμία αναφορά στη δημοκρατία στον χάρτη των Ηνωμένων Εθνών», τόνισε, εξηγώντας πώς δικτατορικά καθεστώτα αναγνωρίζονται διεθνώς, χωρίς να απαιτείται λαϊκή νομιμοποίηση.
Ο κ. Robertson όρισε την ουσία της δημοκρατίας γύρω από τρεις πυλώνες:
· Δίκαιες και ελεύθερες εκλογές.
· Ελευθερία του λόγου.
· Ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης.
Η πρότασή του για την αντιμετώπιση της κρίσης ήταν η δημιουργία μιας λέσχης δημοκρατιών, μιας συμμαχίας δημοκρατικών κρατών (πέραν της Ευρώπης, συμπεριλαμβάνοντας χώρες όπως η Ινδία, η Βραζιλία, η Ιαπωνία κ.ά.), που θα λειτουργεί εκτός του παραλυτικού, όπως το χαρακτήρισε, Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Αυτή η συμμαχία, σύμφωνα με τον ίδιο, θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει αποτελεσματικά εργαλεία ήπιας ισχύος, όπως οι κυρώσεις που προβλέπονται από τους νόμους Μαγκνίτσκι, για να προστατεύσει δημοκρατίες υπό απειλή και να τιμωρήσει παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Η πολιτισμική και τεχνολογική αντίστιξη: Το τσουνάμι που αλλάζει τα πάντα
Αντίθετα, ο Sir Stephen Fry απέρριψε την προσέγγιση αυτή ως ελιτίστικη και από πάνω προς τα κάτω, υποστηρίζοντας ότι δεν αγγίζει τη βιωμένη πραγματικότητα των πολιτών. Για τον Fry, η μεγαλύτερη απειλή για τη δημοκρατία δεν προέρχεται από θεσμικές αδυναμίες, αλλά από ένα τεχνολογικό τσουνάμι (που συνδυάζει την Τεχνητή Νοημοσύνη, τη βιοτεχνολογία και τη ρομποτική) το οποίο χτυπά έναν κόσμο απροετοίμαστο.
Η ρίζα του προβλήματος, σύμφωνα με τον Βρετανό διανοούμενο, είναι η κατάρρευση της εμπιστοσύνης (trust). Οι πολίτες δεν εμπιστεύονται πλέον τους ηγέτες και τους θεσμούς, αισθανόμενοι ότι η φιλελεύθερη πολιτική έχει περιθωριοποιήσει τη μεσαία τάξη.
Ο Fry υποστήριξε με πάθος ότι η πραγματική εξουσία έχει ήδη μετατοπιστεί από τους πολιτικούς ηγέτες στους τεχνοκράτες – πρόσωπα όπως ο Elon Musk, ο Mark Zuckerberg και ο Jeff Bezos. «Αν βρίσκονταν όλοι σε ένα δωμάτιο, όλα τα μάτια θα ήταν στραμμένα στους τεχνοκράτες. Κανείς δεν ενδιαφέρεται για τους πολιτικούς», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Εξέφρασε, τέλος, τον βαθύ του προβληματισμό για την Τεχνητή Νοημοσύνη, χαρακτηρίζοντάς την δίκοπο μαχαίρι και θέτοντας το κρίσιμο ερώτημα: «Πώς εκπαιδεύουμε τις μηχανές με έναν αξιόπιστο τρόπο ώστε να πιστεύουν στις ανθρώπινες αξίες, όπως η ισότητα, που μας πήρε αιώνες να κατακτήσουμε;».
Σύγκλιση στην ανάγκη για δράση
Απαντώντας, ο Geoffrey Robertson συμφώνησε ότι η ρύθμιση της τεχνολογίας είναι επιτακτική και απαιτεί νέους, ισχυρούς νόμους. Τόνισε όμως ότι ακριβώς αυτό είναι το έργο που πρέπει να αναλάβουν οι δημοκρατικές κυβερνήσεις, δρώντας συλλογικά. «Οι 125 δημοκρατικές χώρες-μέλη του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου πρέπει να σταθούν στο ύψος τους, να αποποιηθούν την παραπληροφόρηση και τον λαϊκισμό και να προάγουν τη δημοκρατία», κατέληξε.
Η συζήτηση ολοκληρώθηκε, αφήνοντας το ακροατήριο με ένα κεντρικό δίλημμα: θα βρεθεί η λύση στην κρίση της δημοκρατίας μέσα από νέες, ευέλικτες συμμαχίες και νομικούς κανόνες, ή μήπως η επέλαση της τεχνολογίας έχει ήδη αλλάξει τους όρους του παιχνιδιού οριστικά, καθιστώντας τα παλιά εργαλεία ανεπαρκή;
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
