Οι προετοιμασίες για τη συνάντηση του Βλαντιμίρ Πούτιν με τον Ντόναλντ Τραμπ στην Αλάσκα την Παρασκευή (15/8) είναι εντατικές, με τις ΗΠΑ να προσπαθούν να εντάξουν στο πλαίσιο και τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι.
Πιο συγκεκριμένα, ο Αμερικανός αντιπρόεδρος Τζέι Ντ. Βανς αποκάλυψε την Κυριακή (10/8) πως γίνονται προσπάθειες ώστε να είναι δυνατή η συμμετοχή του Ουκρανού προέδρου.
Σε συνέντευξή του, αναφέρθηκε επίσης στον στόχο του Αμερικανού προέδρου, που είναι η επίτευξη ενός συμβιβασμού αποδεκτού τόσο από τη Μόσχα όσο και από το Κίεβο.
«Δεν πρόκειται να κάνει κανέναν πολύ ευτυχισμένο. Τόσο οι Ρώσοι όσο και οι Ουκρανοί, πιθανότατα, στο τέλος της ημέρας, θα είναι δυσαρεστημένοι με αυτό», υπογράμμισε χαρακτηριστικά.
Η πραγματικότητα είναι πως η διαπραγμάτευση αναμένεται εξαιρετικά δύσκολη, καθώς οι δύο πλευρές έχουν διαφορετικά συμφέροντα που είναι εκ διαμέτρου αντίθετα. Αναμφίβολα, το πρώτο διά ζώσης τετ α τετ μεταξύ Πούτιν και Τραμπ μετά από τέσσερα χρόνια θα τραβήξει το παγκόσμιο ενδιαφέρον, όμως παραμένει άγνωστο αν θα καταλήξει σε κάποιο συγκεκριμένο αποτέλεσμα.
Οι επιφυλάξεις για τη στάση Πούτιν
Οι προβληματισμοί ότι ο Ρώσος πρόεδρος θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει μια προγραμματισμένη σύνοδο κορυφής με τον πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ στην Αλάσκα για να εξαναγκάσει το Κίεβο να αποδεχτεί μια δυσμενή συμφωνία είναι έντονοι.
Παρά τις πιέσεις ο Πούτιν δεν έχει κάνει ούτε ένα βήμα πίσω από τους φιλόδοξους στόχους που έθεσε όταν ξεκίνησε την πλήρη εισβολή στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου 2022.
Για πολλούς ο Πούτιν βλέπει μια πιθανή συνάντηση με τον Τραμπ ως μια ευκαιρία για να διαπραγματευτεί μια ευρεία συμφωνία που όχι μόνο θα εδραιώσει τα εδαφικά κέρδη της Ρωσίας, αλλά και θα εμποδίσει την Ουκρανία να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ και να φιλοξενήσει δυτικά στρατεύματα, επιτρέποντας στη Μόσχα να επαναφέρει σταδιακά τη χώρα στην τροχιά της.
Ο ηγέτης του Κρεμλίνου πιστεύει ότι ο χρόνος είναι με το μέρος του, καθώς οι εξαντλημένες και αδύναμες ουκρανικές δυνάμεις αγωνίζονται να ανακόψουν τις ρωσικές προελάσεις σε πολλούς τομείς της πρώτης γραμμής μήκους άνω των 1.000 χιλιομέτρων.
Αμετακίνητος από τις θέσεις του είναι ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι. Ο τελευταίος έχει συμφωνήσει σε μια εκεχειρία που πρότεινε ο Τραμπ, ενώ παράλληλα σε κάθε ευκαιρία επιβεβαιώνει την άρνηση της χώρας του να εγκαταλείψει την επιδίωξη ένταξης στο ΝΑΤΟ και απορρίπτει την αναγνώριση της προσάρτησης οποιασδήποτε περιοχής της από τη Ρωσία.
Απαισιόδοξη για το αποτέλεσμα είναι η Τατιάνα Στανόβαγια του Κέντρου Carnegie Russia and Eurasia υποστήριξε ότι ο Πούτιν δεν θα υποχωρούσε από τους στόχους του.
«Το πιθανό σενάριο είναι ότι αυτή η ειρηνευτική προσπάθεια θα αποτύχει για άλλη μια φορά», είπε. «Αυτό θα ήταν ένα αρνητικό αποτέλεσμα για την Ουκρανία, αλλά ούτε θα έδινε την Ουκρανία στον Πούτιν στο πιάτο, τουλάχιστον όχι με τον τρόπο που το θέλει. Η σύγκρουση, που εναλλάσσεται μεταξύ ανοιχτού πολέμου και περιόδων υποβόσκουσας έντασης, φαίνεται πιθανό να συνεχιστεί στο άμεσο μέλλον».
«Όπως και να διατυπωθούν αυτοί οι όροι, καταλήγουν στην ίδια απαίτηση: η Ουκρανία σταματά να αντιστέκεται, η Δύση σταματά τις προμήθειες όπλων και το Κίεβο αποδέχεται τους όρους της Ρωσίας, οι οποίοι ουσιαστικά ισοδυναμούν με μια de facto συνθηκολόγηση», ανέφερε σε ανάρτησή της στο X.
«Η ρωσική πλευρά μπορεί να το διατυπώσει αυτό με δώδεκα διαφορετικούς τρόπους, δημιουργώντας την εντύπωση ότι η Μόσχα είναι ανοιχτή σε παραχωρήσεις και σοβαρές διαπραγματεύσεις. Το κάνει αυτό εδώ και αρκετό καιρό, αλλά η βασική θέση παραμένει αμετάβλητη: η Ρωσία θέλει το Κίεβο να παραδοθεί».
Η ίδια προέβλεψε ότι ο Πούτιν μπορεί να συμφωνήσει να συναντηθεί με τον Ζελένσκι, αλλά σημείωσε ότι ο ηγέτης του Κρεμλίνου θα δεχόταν μια τέτοια συνάντηση μόνο «εάν υπάρχει μια προκαθορισμένη ατζέντα και προκαθορισμένα αποτελέσματα, κάτι που παραμένει δύσκολο να φανταστεί κανείς».
Τα «θέλω» της Μόσχας
Σε υπόμνημα που παρουσιάστηκε στις συνομιλίες στην Κωνσταντινούπολη τον Ιούνιο, η Ρωσία προσέφερε στην Ουκρανία δύο επιλογές για την καθιέρωση 30ήμερης κατάπαυσης του πυρός. Η μία απαιτούσε από την Ουκρανία να αποσύρει τις δυνάμεις της από το Ντόνετσκ, το Λουχάνσκ, τη Ζαπορίζια και τη Χερσώνα — τις τέσσερις περιοχές που η Μόσχα προσάρτησε τον Σεπτέμβριο του 2022, αλλά ποτέ δεν κατέλαβε πλήρως.
Ως εναλλακτική προϋπόθεση για κατάπαυση του πυρός, η Ρωσία υπέβαλε μία πρόταση που της ζητούσε να σταματήσει να κινητοποιεί στρατό, να παγώσει τις παραδόσεις όπλων της Δύσης και να απαγορεύσει την παρουσία δυνάμεων τρίτων χωρών στο έδαφός της. Η Μόσχα πρότεινε επίσης στην Ουκρανία να τερματίσει τον στρατιωτικό νόμο και να διεξαγάγει εκλογές, μετά τις οποίες οι χώρες θα μπορούσαν να υπογράψουν μια συνολική συνθήκη ειρήνης.
Μόλις υπάρξει εκεχειρία, η Μόσχα θέλει μια συμφωνία που να περιλαμβάνει τη «διεθνή νομική αναγνώριση» των προσαρτήσεων της χερσονήσου της Κριμαίας στην Ουκρανία το 2014 και των τεσσάρων περιοχών το 2022.
Η Ρωσία λέει ότι μια συνθήκη ειρήνης θα πρέπει να προβλέπει ότι η Ουκρανία θα κηρύξει το ουδέτερο καθεστώς της μεταξύ Ρωσίας και Δύσης, θα εγκαταλείψει την προσπάθειά της να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ, θα περιορίσει το μέγεθος των ενόπλων δυνάμεών της και θα αναγνωρίσει τα ρωσικά ως επίσημη γλώσσα ισότιμη με την ουκρανική.
Κατά την άποψη της Ρωσίας, μια συνολική συνθήκη ειρήνης θα πρέπει να προβλέπει ότι και οι δύο χώρες θα άρουν όλες τις κυρώσεις και τους περιορισμούς, θα εγκαταλείψουν τυχόν αξιώσεις αποζημίωσης για ζημιές κατά τη διάρκεια του πολέμου, θα επαναλάβουν το εμπόριο και τις επικοινωνίες και θα αποκαταστήσουν τους διπλωματικούς δεσμούς.
Τα «όχι» του Κιέβου
Στο υπόμνημα που παρουσίασε η Ουκρανία στη Μόσχα στην Κωνσταντινούπολη τόνισε την ανάγκη για πλήρη και άνευ όρων 30ήμερη κατάπαυση του πυρός, ώστε να τεθούν οι βάσεις για ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις.
Παράλληλα επιβεβαίωσε την αδιάκοπη απόρριψη από την Ουκρανία των ρωσικών αιτημάτων για ουδέτερο καθεστώς ως επίθεση στην κυριαρχία της, δηλώνοντας ότι είναι ελεύθερη να επιλέξει τις συμμαχίες της και προσθέτοντας ότι η ένταξή της στο ΝΑΤΟ θα εξαρτηθεί από τη συναίνεση με τη συμμαχία.
Ακόμη σημείωσε την απόρριψη από το Κίεβο οποιωνδήποτε περιορισμών στο μέγεθος και άλλες παραμέτρους των ενόπλων δυνάμεών της, καθώς και περιορισμών στην παρουσία ξένων στρατευμάτων στο έδαφός της.
Το υπόμνημα της Ουκρανίας αντιτάχθηκε επίσης στην αναγνώριση οποιωνδήποτε ρωσικών εδαφικών κερδών, ενώ περιέγραψε την τρέχουσα γραμμή επαφής ως σημείο εκκίνησης στις διαπραγματεύσεις.
Το έγγραφο υπογράμμισε την ανάγκη για διεθνείς εγγυήσεις ασφάλειας, ώστε να διασφαλιστεί η εφαρμογή των ειρηνευτικών συμφωνιών και να αποτραπεί περαιτέρω επιθετικότητα.
Η ειρηνευτική πρόταση του Κιέβου απαιτούσε επίσης την επιστροφή όλων των απελαθέντων και παράνομα εκτοπισμένων παιδιών και μια πλήρη ανταλλαγή κρατουμένων.
Τέλος κρατούσε ανοιχτή την πόρτα για σταδιακή άρση ορισμένων από τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας, εφόσον τηρήσει τη συμφωνία.
Και οι θέσεις του Τραμπ
Στο παρελθόν ο Τραμπ έχει συχνά μιλήσει με θαυμασμό για τον Πούτιν. Αν και είχε μια σκληρή αντιπαράθεση με τον Ζελένσκι στο Οβάλ Γραφείο στις 28 Φεβρουαρίου η ανυποχώρητη στάση του Πούτιν προκάλεσε κύμα αγανάκτησης απειλώντας τη Μόσχα ακόμη και με κυρώσεις.
Η συμφωνία του να συναντήσει τον Πούτιν χωρίς τον Ζελένσκι προκάλεσε ανησυχίες στην Ουκρανία και τους Ευρωπαίους συμμάχους της, οι οποίοι φοβούνται ότι αυτό θα μπορούσε να επιτρέψει στη Ρωσία να πείσει τον Τραμπ με το μέρος του και να πιέσει την Ουκρανία σε παραχωρήσεις.
Ο Τραμπ δήλωσε χωρίς να δώσει λεπτομέρειες ότι «θα υπάρξει κάποια ανταλλαγή εδαφών, προς όφελος και των δύο» Ρωσίας και Ουκρανίας.
Ο Πούτιν προειδοποίησε επανειλημμένα ότι η Ουκρανία θα αντιμετωπίσει αυστηρότερους όρους για την ειρήνη εάν δεν αποδεχτεί τις απαιτήσεις της Μόσχας καθώς τα ρωσικά στρατεύματα εισβάλλουν σε άλλες περιοχές για να χτίσουν αυτό που περιέγραψε ως «ζώνη ασφαλείας».
«Αυτή είναι μια κατάσταση που ενδεχομένως δίνει στον Πούτιν τεράστια περιθώρια ελιγμών, εφόσον μπορεί να χρησιμοποιήσει αυτή την επιρροή για να αναγκάσει τους Ουκρανούς σε μια συμφωνία που μπορεί να μην τους αρέσει και να παραγκωνίσει αποτελεσματικά τους Ευρωπαίους», δήλωσε ο Σαμ Γκριν του King’s College London σύμφωνα με το AP. «Το ερώτημα είναι, θα το υπογράψει ο Τραμπ και θα έχει στην πραγματικότητα την επιρροή για να αναγκάσει τους Ουκρανούς και τους Ευρωπαίους να την αποδεχτούν;»
«Ο Πούτιν θα μπορούσε να αποδεχτεί μια προσωρινή εκεχειρία για να κερδίσει τη συμπάθεια του Τραμπ καθώς επιδιώκει να επιτύχει ευρύτερους στόχους», είπε ο Γκριν.
«Θα μπορούσε να αποδεχτεί μια εκεχειρία, εφόσον είναι μια εκεχειρία που του αφήνει τον έλεγχο, στην οποία δεν υπάρχει πραγματική αποτροπή έναντι ανανεωμένης επιθετικότητας κάπου στο μέλλον», είπε. «Καταλαβαίνει ότι η μόνη του οδός για να φτάσει εκεί περνάει μέσω του Τραμπ».
