Αθήνα, έτος 1896, λίγες μέρες πριν τους πρώτους Ολυμπιακούς Αγώνες. Ο Εμμανουήλ Ροΐδης, σε χρονογράφημά του, σχολιάζει με τον γνωστό δηκτικό λόγο του το τοπίο που περιβάλλει το Παναθηναϊκό Στάδιο. Είναι αυτό το ίδιο τοπίο, όπου 23 αιώνες πριν, ο Πλάτωνας έβαζε τον Σωκράτη και τον μαθητή του Φαίδρο να κουβεντιάζουν υπό τη σκιά ενός πανύψηλου πλατάνου. Τώρα, ο Ροΐδης βλέπει πυρακτωμένα χαλίκια και μια στέρφα πηγή. Έτσι περιγράφει ο σπουδαίος συγγραφέας τα πέριξ του Σταδίου, που σε λίγες μέρες θα υποδεχθεί τους αγωνιστικούς κόπους 241 αθλητών απ’ όλον τον κόσμο. Το Παναθηναϊκό Στάδιο θα επιζήσει, αλλαγμένο, εξωραϊσμένο, αλλά πάντως αναλλοίωτος μίτος σύνδεσης του μακρινού παρελθόντος με το παρόν.
Ο Ροΐδης παρατηρεί ότι το ειδυλλιακό τοπίο του Σωκράτη, στα μάτια του είναι περίπου παγίδα με κινούμενη άμμο. Το μόνο που θα σώζεται τότε θα είναι το Στάδιο. Όλα τ’ άλλα θα έχουν αλλάξει, καθώς η Καλλιρρόη θα έχει στεγνώσει και ο Ιλισός θα έχει μπαζωθεί, περιορίζοντας όποιο ίχνος πρασινάδας.
Το σίγουρο είναι πως ούτε ο Πλάτων ούτε ο Σωκράτης μπορούσαν να φανταστούν ότι κάποτε, σ’ εκείνον τον ονειρεμένο τόπο, θα δέσποζε ένα ευρύ πεδίο, που δημιούργησε το 330 π.Χ. ο άρχοντας της Αθήνας Λυκούργος για να φιλοξενεί γυμνικούς αγώνες. Ο όρος «στάδιο» εγκαινιάστηκε τότε εξαιτίας του μήκους του που ισοδυναμούσε με μία μετρική μονάδα (ένα στάδιο αντιστοιχεί σε περίπου 185 μέτρα).
Τα επόμενα χρόνια, η Αθήνα χάνει την πολιτική δύναμή της, αλλά δεν παύει να λάμπει ως τόπος σπουδαίων πολιτιστικών γεγονότων. Τα Παναθήναια εξακολουθούν να συγκεντρώνουν πλήθος συμμετεχόντων, και το Στάδιο εξακολουθεί να φιλοξενεί τους γυμνικούς αγώνες της διοργάνωσης.
Η μεγαλύτερη θηριομαχία της ιστορίας
Ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Αδριανός θα κατασκευάσει επιβλητικά κτήρια και θα διευρύνει την Αθήνα προς την πλευρά του Σταδίου, που θα δει και άλλη χρήση εκτός από τη φιλοξενία των γυμνικών αγώνων. Στο χώμα του πεδίου, όπου γυμνοί αθλητές άλλοτε έχυναν τον ιδρώτα τους, θα δώσουν τη μάχη της ζωής τους 1.000 ζώα, σε μία θηριομαχία – τη μεγαλύτερη της ιστορίας. Ο Ηρώδης, διαθέτει ένα μεγάλο μέρος της περιουσίας του στην ανακαίνιση και επένδυση του Στάδιου.
Η πορεία του Παναθηναϊκού Σταδίου αχνοφαίνεται από τον 4ο αιώνα και μετά, καθώς συνδέεται με το ειδωλολατρικό στοιχείο και το διάταγμα του Θεοδοσίου Α΄, που καθιστά απαγορευτική τη χρήση του. Η προσφορά του Σταδίου περιορίζεται στη φιλοξενία κάποιων αγώνων, και τελικά, εγκαταλείπεται στη λήθη.
Τελετουργίες των ανύπαντρων κοριτσιών στη σπηλιά του Σταδίου
Το Παναθηναϊκό Στάδιο δεν έχει πλέον θέση ούτε ανάμεσα στις αναφορές των αρχαίων μνημείων από τους ξένους περιηγητές του 17ου και 18ου αιώνα. Οι πρώτες «επιστημονικές» αποτυπώσεις του μνημείου γίνονται στις αρχές του 19ου αιώνα. Το ενδιαφέρον για το μνημείο εκλείπει και η σφενδόνη του Σταδίου καταστρέφεται. Παρά ταύτα, οι πρώτοι πολεοδόμοι της Αθήνας το εντάσσουν στον σχεδιασμό τους.
Το 1856, ο Ευαγγέλης Ζάππας προσφέρει 40.000 χρυσές λίρες για τη διοργάνωση αθλητικών αγώνων στην Αθήνα, κατά τα πρότυπα των Ολυμπιακών, ωστόσο η πρόταση απορρίπτεται. Τελικά, το Παναθηναϊκό Στάδιο θα ξαναβρεί τη λάμψη του το 1870, όταν διοργανώνονται αγώνες αναβίωσης των Παναθηναίων.
Όταν η ιδέα αναβίωσης των Ολυμπιακών Αγώνων ωριμάζει στη Δύση, στην Αθήνα, το 1894, η διοργάνωση επιτυγχάνεται με την υποστήριξη της ελληνικής παροικίας. Ο Γάλλος βαρόνος de Coubertin διοργανώνει Διεθνές Αθλητικό Συνέδριο, όπου αποφασίζεται ότι οι πρώτοι σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες θα διεξαχθούν στην Αθήνα το 1896.
Η οικονομική στήριξη από τον Γεώργιο Αβέρωφ και άλλους ομογενείς είναι καταλυτική για την ολοκλήρωση των έργων. Η τελετή έναρξης των πρώτων σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων πραγματοποιείται στις 25 Μαρτίου 1896, επαναφέροντας το Παναθηναϊκό Στάδιο στο προσκήνιο της παγκόσμιας αθλητικής σκηνής.
ΠΗΓΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΩΝ ΚΑΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ
⦁ «Ιστορία των Αθηνών επί Τουρκοκρατίας», Θ. Ν. Φιλαδελφέως
⦁ «Το Παναθηναϊκόν Στάδιον», Αρ. Παπανικολάου-Κρίστενσεν
⦁ Δ. Β. Ηλιόπουλου, «Εν Αθήναις κάποτε…»
⦁ «Οι αρχαιότητες στα χρόνια της Επανάστασης», Σ. Ματθαίου/Αθ. Χατζηδημητρίου
⦁ «Τα Ολύμπια», εφημερίδα, φύλλο 8, 1/1/1896.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
