Στο Μουσείο Κινηματογράφου του Άμστερνταμ – Eye Filmmuseum έχει δημιουργηθεί η συλλογή Bits & Pieces, αποτέλεσμα πρότζεκτ, στο οποίο μικρά τμήματα φιλμ διατηρούνται ως έχουν – ατελή και συχνά άγνωστα.
Τα Κινηματογραφικά Αρχεία σε όλο τον κόσμο λαμβάνουν τακτικά σύντομα αποσπάσματα ταινιών που έχουν ξεχαστεί ή χαθεί προ πολλού. Στις περισσότερες περιπτώσεις, αυτά τα αποσπάσματα τελικά πετιούνται, επειδή είναι σχεδόν αδύνατο να αναγνωριστούν, να καταγραφούν και να ολοκληρωθούν.
Εδώ και 20 χρόνια ο εμπλουτισμός της συλλογής Bits & Pieces (B&P) έχει γίνει παράδοση για γενιές αρχειονόμων στο Eye Filmmuseum. Υπάρχουν πλέον περισσότερα από 600 αποσπάσματα και ο αριθμός αυτός συνεχίζει να αυξάνεται.
Το 2007 το Μουσείο έλαβε επιχορήγηση 13 εκατομμυρίων ευρώ από την ολλανδική κυβέρνηση που επέτρεψε την ψηφιοποίηση περίπου του 20% των συλλογών του. Χάρη σε αυτό το πρόγραμμα ψηφιοποίησης τη δεκαετία του 2020, το Μουσείο ξεκίνησε πολλά ψηφιακά έργα με κοινό στόχο να ενθαρρύνει τους χρήστες να εξερευνήσουν, να αλληλεπιδράσουν και να παίξουν με τις ψηφιοποιημένες συλλογές πρώιμων ταινιών του βωβού κινηματογράφου.
Ένα τέτοιο πρότζεκτ ήταν το Celluloid Remix με πηγή έμπνευσης την τεχνική της κινηματογράφησης found footage. Το Μουσείο παρείχε περίπου 45 δείγματα από τη συλλογή Βits and Pieces στο διαδίκτυο, ζητώντας από τους συμμετέχοντες στο πρόγραμμα να δημιουργήσουν remixes διάρκειας έως και τριών λεπτών.
«Το Eye Filmmuseum ανέθεσε στους χρήστες το δημιουργικό έργο της μίξης, του επανασυνδυασμού, της επεξεργασίας, του μοντάζ, της σύνθεσης ενός πρωτότυπου έργου remix», επισήμανε η Γκράτσια Ινγκραβάλε, επίκουρη καθηγήτρια Κινηματογράφου στο Πανεπιστήμιο Queen Mary του Λονδίνου, η οποία συμμετείχε διαδικτυακά στο διεθνές συμπόσιο «The Past and/in the Future of Cinema» που διοργάνωσε στη Θεσσαλονίκη ο τομέας Αμερικανικής Λογοτεχνίας και Πολιτισμού του τμήματος Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του ΑΠΘ, σε συνεργασία με το Ίδρυμα Fulbright στην Ελλάδα.
Παρουσιάζοντας διάφορα έργα ψηφιοποίησης αρχειακών ταινιών και διαδικτυακής κυκλοφορίας, από τις αρχές της δεκαετίας του 2000 έως σήμερα, η ιστορικός και θεωρητικός κινηματογράφου τόνισε ότι η συλλογή Βits and Pieces είναι ιδανικό παράδειγμα εξέτασης της εξέλιξης των πρακτικών αρχειοθέτησης, mashup και remix κατά τη μετάβαση από την αναλογική στην ψηφιακή μορφή.
Οι επιμελητές του μουσείου άρχισαν να συγκεντρώνουν τα πιο αξιοσημείωτα μεταξύ αυτών των αποσπασμάτων ταινιών, με βάση την παρουσία πρωτότυπων αποχρώσεων και τόνων ή τα τυχαία θέματά τους. Οι αρχειονόμοι αρίθμησαν και συνένωσαν προσωρινά κάθε απόσπασμα, αντιγράφοντας την συλλογή που προέκυψε σε φιλμ ασφαλείας και καθιστώντας την διαθέσιμη σε επιμελητές, προγραμματιστές και κινηματογραφιστές για να την ανασυνδυάσουν και να την εκθέσουν σε διαφορετικά περιβάλλοντα, από κινηματογραφικά Φεστιβάλ μέχρι τηλεόραση και αργότερα σε DVD.
Σκηνοθέτες όπως οι Peter Forgacs, Bill Morris, Fiona Tan επαναχρησιμοποίησαν αυτό το ασυνήθιστο υλικό στο έργο τους.
Με τη σύντομη διάρκειά τους, αυτά τα ψηφιοποιημένα αποσπάσματα ταινιών και η ορφανότητά τους τέθηκαν εκτός πνευματικών δικαιωμάτων, καθώς κανείς δεν έχει διεκδικήσει την κυριότητα αυτών των ημιτελών έργων, υπογράμμισε η επίκουρη καθηγήτρια Κινηματογράφου στο Πανεπιστήμιο Queen Mary του Λονδίνου.
Οι ταινίες του βωβού κινηματογράφου, ακόμη και οι πιο άγνωστοι τίτλοι, έχουν γίνει πολύ πιο προσβάσιμες χάρη στον πολλαπλασιασμό των διαδικτυακών αποθετηρίων, όπως οι δημόσιες αρχειακές πλατφόρμες, για παράδειγμα το Film Docs του Δανικού Ινστιτούτου Κινηματογράφου, αφιερωμένο στη χρυσή εποχή του δανικού βωβού κινηματογράφου, και η Εθνική Αίθουσα Προβολών της Βιβλιοθήκης του Αμερικανικού Κογκρέσου.
Αναφέρθηκε επίσης στη Βάση Δεδομένων Αποικιακού Κινηματογράφου, ιστότοπο που περιέχει λεπτομερείς πληροφορίες για πάνω από 6000 ταινίες που παρουσιάζουν εικόνες από τη ζωή στις βρετανικές αποικίες και πάνω από 150 ταινίες διαθέσιμες για προβολή στο διαδίκτυο. Το αρχειακό υλικό του προέρχεται από το Εθνικό Αρχείο του Βρετανικού Ινστιτούτου Κινηματογράφου, το Αυτοκρατορικό Πολεμικό Μουσείο και το Μουσείο Βρετανικής Αυτοκρατορίας και Κοινοπολιτείας.
Το Ινστιτούτο Κινηματογράφου του Eye Filmmuseum προσέλαβε (2016-2023) το Jan Bot, το πρώτο κινηματογραφικό bot για να φέρει την κινηματογραφική κληρονομιά στην αλγοριθμική εποχή.
Αποστολή του, σύμφωνα με τη Γκράτσια Ινγκραβάλε, ήταν η δημιουργία σύντομων βίντεο από ένα αρχείο ταινιών 100 ετών, εμπνευσμένα από σημερινά δημοφιλή θέματα.
Το bot δημιούργησε χιλιάδες remixes με βάση τα δημοφιλή θέματα της ημέρας στην Ολλανδία, τη Βρετανία, τις Ηνωμένες Πολιτείες, το Βέλγιο, τη Γαλλία, τη Γερμανία και τη Δανία, αναχρησιμοποιώντας υλικό που προέρχεται από τη συλλογή Bits and Pieces του Μουσείου.
Παρά το γεγονός ότι βασίστηκαν σε δημόσια χρηματοδότηση και αναδιαμόρφωσαν μη κερδοσκοπικό, μη ιδιόκτητο αρχειακό υλικό, οι δημιουργοί του bot διατήρησαν την κυριότητα της παραγωγής του. Αποφάσισαν να διακόψουν την παραγωγή τον Μάρτιο του 2023, σώζοντας μόνο 151 αρχειακά remixes από τα πάνω από 25.000 που είχε δημιουργήσει το bot. Τα υπόλοιπα δημοπρατήθηκαν και διασώθηκαν από συλλέκτες έργων τέχνης με τη μορφή NFTs.
Η Γκράτσια Ινγκραβάλε, συγγραφέας του βιβλίου Archival Film Curatorship, στο οποίο διερευνά τη μετάβαση του πρώιμου και βωβού κινηματογράφου από την αναλογική σε ψηφιακή μορφή, τονίζει την ανάγκη κριτικής προσέγγισης του ιστορικού υλικού και κυρίως της οπτικοακουστικής κληρονομιάς.
Η δυνατότητα διασκευής, ανάμειξης, χρήσης αποσπασμάτων τεράστιων ποσοτήτων αρχειακού υλικού που κυκλοφορεί στο διαδίκτυο, αποκομμένου από τα αρχικά του συμφραζόμενα, κινδυνεύει να αποκρύψει την ιστορικότητά του και την πολιτιστική και ιστορική σημασία της πηγής του, τόνισε.
Επισήμανε ακόμη ότι τα πολιτιστικά ιδρύματα και οι φορείς πολιτιστικής κληρονομιάς πρέπει να παρέμβουν κριτικά στις συζητήσεις σχετικά με την παραγωγική Τεχνητή Νοημοσύνη και να ευαισθητοποιήσουν περισσότερο σχετικά με το κόστος και τον αντίκτυπό της, και με αυτόν τον τρόπο να ενισχύσουν τον γραμματισμό στα μέσα και την Τεχνητή Νοημοσύνη.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
