Οδηγώντας από την περιοχή του Montiferru στη νότια Σαρδηνία μέχρι το αεροδρόμιο, σε μια απόσταση περίπου 150 χιλιομέτρων, παρατηρούνται πολλές καμμένες εκτάσεις. Το ιταλικό νησί πλήττεται συχνά από μεγάλες πυρκαγιές, αλλά και από πλημμύρες -όπως και η Ελλάδα. Είναι Ιούνιος και ο καθηγητής βρίσκεται στη Σαρδηνία, προκειμένου να παρακολουθήσει άσκηση δασικής πυρκαγιάς που θέτει την Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) στην υπηρεσία της διαχείρισης και πρόβλεψης φυσικών καταστροφών. Η άσκηση πραγματοποιείται στο πλαίσιο του ερευνητικού έργου ΤΕΜΑ, χρηματοδοτούμενου από το «Horizon Europe», με συντονιστή το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ). Η δασική πυρκαγιά που παρακολουθήθηκε δεν είναι απλή προσομοίωση, αλλά αποτέλεσμα πραγματικής φωτιάς που καίει στο σημείο. Η Σαρδηνία έχει εισαγάγει τη δυνατότητα της «προαποφασισμένης πυρκαγιάς», γνωστής διεθνώς και με τους όρους «prescribed fire» ή «controlled burn», δηλαδή της στρατηγικής και προγραμματισμένης χρήσης φωτιάς, με στόχο, μεταξύ άλλων, να μειωθεί η δασική καύσιμη ύλη (π.χ., ξερά κλαδιά) για μια καταστροφική πυρκαγιά ή να δημιουργηθεί ένα «μωσαϊκό» διαφορετικών ενδιαιτημάτων για την χλωρίδα και την πανίδα.
Στην περίπτωση του έργου ΤΕΜΑ, η άσκηση σε πραγματικές συνθήκες –στην οποία συμμετείχαν 100 πυροσβέστες και πυροσβέστριες με περίπου 30 πυροσβεστικά οχήματα– παρείχε πολύτιμες πληροφορίες. Όπως εξήγησε ο καθηγητής, ασκήσεις όπως αυτή επιβεβαιώνουν ότι η διαχείριση φυσικών καταστροφών μπορεί να βελτιωθεί σημαντικά μέσω της ανάπτυξης αυτοματοποιημένων μέσων για ακριβή σημασιολογική ανάλυση και πρόβλεψη της εξέλιξης του φαινομένου σε πραγματικό χρόνο. Το TEMA, ένα έργο προϋπολογισμού 11 εκατ. ευρώ, αναπτύσσει τεχνολογίες αιχμής που διευκολύνουν αυτό το όραμα, «στοχεύοντας στην εξαγωγή σχετικών πληροφοριών σε πραγματικό χρόνο από πολλαπλές πηγές ετερογενών δεδομένων με τη χρήση αλγορίθμων Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ). Οι σχετικοί αλγόριθμοι ΤΝ κατανέμονται με βέλτιστο τρόπο μεταξύ συσκευών χαμηλής υπολογιστικής ισχύος (π.χ., drones) στο πεδίο της καταστροφής και ισχυρών υπολογιστών στο υπολογιστικό νέφος, ίσως και χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά.
Η ανάλυση των δεδομένων πραγματοποιείται με τη χρήση Βαθιών Νευρωνικών Δικτύων (DNNs) ή άλλων αλγορίθμων αιχμής. Η αναγκαία ανάλυση μεγάλων δεδομένων καλύπτει τις ανάγκες και του Κέντρου Επιχειρήσεων της Πυροσβεστικής/Πολιτικής Προστασίας, καθώς και των πυροσβεστικών μονάδων που επιχειρούν στο πεδίο της καταστροφής. Αυτή η σημασιολογική ανάλυση παρέχει επακριβή και ενημερωμένη αξιολόγηση της εξελισσόμενης κατάστασης και υποβοηθά στη λήψη σωστών και έγκαιρων αποφάσεων για την πρόληψη και διαχείριση της καταστροφής.
Οι ελλείψεις στην Ελλάδα και η άσκηση στη Σαρδηνία
«Στην Ελλάδα, δυστυχώς, δεν υπάρχει η δυνατότητα των προαποφασισμένων πυρκαγιών. Γενικά χρειάζεται εκσυγχρονισμός του θεσμικού πλαισίου για την αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών. Ναι, οι δήμοι χρησιμοποιούν την τεχνολογία, αλλά οι κινήσεις τους είναι αποσπασματικές. Η Πυροσβεστική έχει ένα πολύ καλό σύστημα λογισμικού για καταγραφή των ενεργειών σε διάφορες φυσικές καταστροφές, που της επιτρέπει να έχει πλήρη εικόνα για τις ενέργειές της. Ωστόσο, δεν έχει τον σχεδιασμό εκ των προτέρων, και όταν ένα φαινόμενο είναι ήδη σε εξέλιξη, τα περιθώρια χρήσης της τεχνολογίας είναι πολύ περιορισμένα. Αν δοκιμάσεις ένα drone την ώρα που συμβαίνει η πυρκαγιά, δεν θα μπορείς να πετάξεις ταυτόχρονα με τα αεροπλάνα. Επιπλέον, αν δεν δοκιμάσεις τα drones σε ελεγχόμενες πυρκαγιές, δεν έχεις την απαιτούμενη εμπειρία χρήσης.»
Στην προσομοίωση στη Σαρδηνία συμμετείχαν εκπρόσωποι της Διεύθυνσης Πολιτικής Προστασίας, του Σώματος Δασικής και Περιβαλλοντικής Επιτήρησης (CFVA), του οργανισμού Forestas, της Εθελοντικής Ένωσης Πολιτικής Προστασίας, καθώς και τεχνολογικοί εταίροι του έργου TEMA. Το σενάριο αφορούσε δασική πυρκαγιά που απειλούσε κατοικημένες περιοχές, υποδομές και το περιβάλλον, και χάρη στην άρτια συνεργασία των ομάδων, η άσκηση επιβεβαίωσε τις δυνατότητες της πλατφόρμας TEMA. Τα drones κατάφεραν να ανιχνεύσουν αυτόματα φωτιές, οχήματα και ανθρώπους.
Η επιτυχία της άσκησης υπογραμμίζει τη σημασία της ενσωμάτωσης της ψηφιακής καινοτομίας στα ευρωπαϊκά συστήματα πολιτικής προστασίας. Οι πυροσβέστες που συμμετείχαν στην άσκηση εξέφρασαν ενθουσιασμό για το γεγονός ότι είχαν «όλα σε ένα». Στο πλαίσιο ενός Συμποσίου το 2025 στη Θεσσαλονίκη, θα υπάρξει και μάθημα για την ανάλυση δεδομένων από φυσικές καταστροφές.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
