Σε ένα εργαστήριο, όπου τα δεδομένα αποκτούν βούληση και οι μηχανές αρχίζουν να μιλούν, οι φωνές του παρελθόντος αναδύονται ξανά. Μιλούν για έναν άνθρωπο που πίστεψε ότι τα μαθηματικά μπορούν να εξηγήσουν τα πάντα – κι όμως, βρέθηκε μπροστά στο άπειρο. Οι ηθοποιοί, μεταμορφωμένοι σε τεχνητά όντα, αφηγούνται την ιστορία μιας ιδιοφυΐας, ενός ανθρώπου που έφτασε τόσο κοντά στη γνώση, ώστε σχεδόν… κάηκε από το ίδιο του το μυαλό.
Αυτό το σύμπαν στήνει η Ρούλα Πατεράκη με το νέο της έργο «Sillilab: No Difference Between Ho Ho Ho!!!», τη νέα παραγωγή του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος και επίσημη συμμετοχή του οργανισμού στα 60ά Δημήτρια. Η μεγάλη δημιουργός υπογράφει το κείμενο, τη σκηνοθεσία και τη χορογραφία μιας παράστασης που παρουσιάζεται σε πρώτη πανελλήνια στο Θέατρο της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, από την Παρασκευή 31 Οκτωβρίου.
Στον πυρήνα της παράστασης βρίσκεται η μορφή του Τζον φον Νόιμαν, του μαθηματικού που άλλαξε τον κόσμο της τεχνολογίας και της σκέψης. Ο ίδιος δεν εμφανίζεται ποτέ επί σκηνής, η φωνή του πλανάται, ενώ οι δύο γυναίκες του, η μητέρα του, οι συνεργάτες και οι ίδιες του οι μηχανές μιλούν για εκείνον. «Όλοι εμείς που μιλάμε είμαστε AI (Artificial Intelligence). Είμαστε μηχανές, είμαστε ουσιαστικά τα παιδιά του Τζον φον Νόιμαν. Και μέσα από τη ματιά της μοναδικής ανθρώπου που υπάρχει στη σκηνή, της Σάρα, είναι σαν να μιλάνε οι μηχανές σ’ αυτήν και να αφηγούνται την ιστορία του», εξηγεί ηθοποιός και βοηθός σκηνοθέτη της παράστασης.
Οι αφηγήσεις αυτές αποκαλύπτουν ποιος ήταν ο άνθρωπος πίσω από τη μεγαλοφυΐα, τι καινούργιο έφερε στον πλανήτη και πώς δεν έμεινε ποτέ ανεπηρέαστος από τις αλλαγές γύρω του. «Το έργο δεν παίρνει θέση, αλλά θέτει ερωτήματα. Η ιστορία κρίνει, δεν κρίνουμε εμείς. Λέμε απλώς τα γεγονότα που έχουν συμβεί», σημειώνει ο ηθοποιός. «Και νομίζω ότι όπου κρύβεται ένας άνθρωπος μπορεί να κρύβεται και μια ιδιοφυΐα και το αντίστροφο: μια ιδιοφυΐα επίσης είναι άνθρωπος».
«Ο Νόιμαν», προσθέτει, «κατηγορήθηκε ως φιλοπόλεμος, αλλά στην πραγματικότητα είχε συλλάβει τη φύση του ανθρώπου. Ήξερε ότι η επιστήμη δεν φταίει ποτέ. Ο άνθρωπος είναι υπεύθυνος για το πώς τη χρησιμοποιεί». Ως χαρακτηριστικό παράδειγμα αναφέρει το άζωτο, που πρωτοχρησιμοποιήθηκε για να αυξηθεί η παραγωγή τροφής, αλλά στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, χρησιμοποιήθηκε ως τοξικό όπλο.
Το «Sillilab» είναι ένα όνομα εμπνευσμένο από μια σειρά διαλέξεων του Νόιμαν προς το τέλος της ζωής του και ένα λογοπαίγνιο που έκανε ο ίδιος με τη λέξη silly (χαζό). Ενώ το «No Difference Between», όπως προσθέτει, απαντά σε όλα τα ερωτήματα, δηλώνοντας κατηγορηματικά πως «δεν υπάρχει καμιά διαφορά». «Η επιστήμη είναι εκεί, οι υπερεπιστήμες είναι εκεί, το θέμα είναι πώς τις χρησιμοποιούμε», καταλήγει ο ηθοποιός.
Βλέποντας την παράσταση, ο θεατής είναι σαν να ζει τα τρία τελευταία λεπτά της ζωής του Νόιμαν, παρακολουθώντας ένα συγκλονιστικό flashback στη ζωή του. Εκείνη την ονειρική στιγμή, το AI, δηλαδή οι κούκλες του, ζωντανεύουν, κι όλο αυτό μοιάζει με ένα παιχνίδι φαντασίας, όπως είναι στην πραγματικότητα και το θέατρο. Η παράσταση, στα όρια της performance, συνδυάζει βίντεο, μουσική και ζωντανή δράση, εξελισσόμενη σε ένα υπαρξιακό πείραμα πάνω στα όρια της σκέψης.
Και ίσως εκεί, μέσα στο άπειρο του Sillilab, να βρίσκεται η απάντηση της Ρούλας Πατεράκη για το τι μπορεί ακόμη να είναι το θέατρο: «μια τέχνη παλιά και τραγική που, ενώ ψυχορραγεί, την ίδια στιγμή δίνει τον καλύτερο εαυτό της στα επιτεύγματα του σκηνοθέτη του 20ού αιώνα».
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
