Το ευρωπαϊκό πρόγραμμα Archipelagos προσφέρει τη δυνατότητα συμμετοχής σε λογοτεχνικά προγράμματα φιλοξενίας (residencies) με χρηματοδότηση και υποστήριξη, για μεταφραστές που εργάζονται από και προς τα ελληνικά. Το πρόγραμμα, το οποίο χρηματοδοτείται από το Creative Europe της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έχει διάρκεια τριών ετών (2024-2026) και τελεί υπό τον συντονισμό του Atlas-Citl (International College of Literary Translators) με έδρα την Αρλ της Γαλλίας, σε συνεργασία με 12 εταίρους από όλη την Ευρώπη.
Η δημιουργία του Archipelagos προήλθε από την έκθεση της Ε.Ε. με τίτλο «Translator on the Cover» (2022), η οποία ανέδειξε τη συντριπτική υπεροχή της αγγλικής ως γλώσσα πηγής στις μεταφράσεις λογοτεχνικών έργων στην Ευρώπη. Η Julie Duthey, υπεύθυνη επικοινωνίας του προγράμματος, δήλωσε ότι η έλλειψη πολυγλωσσίας περιορίζει τη δυνατότητα των αναγνωστών να έρθουν σε επαφή με άλλες κουλτούρες. Ως απάντηση σε αυτή την έκθεση, η Ε.Ε. μέσω του προγράμματος Creative Europe προκήρυξε πρόσκληση υποβολής προτάσεων για έργα που αποσκοπούν στην αντιμετώπιση αυτής της ανισορροπίας, οδηγώντας στη σύλληψη του Archipelagos.
Βασικός στόχος είναι η δημιουργία ενός πιο δίκαιου περιβάλλοντος για τους λογοτεχνικούς μεταφραστές σε ολόκληρη την Ευρώπη. Υπό την ηγεσία της διαχειρίστριας του προγράμματος, Gabrielle Young, η πρωτοβουλία επιδιώκει να υποστηρίξει τους μεταφραστές λογοτεχνικών έργων, ιδίως εκείνους που προωθούν λιγότερο χρησιμοποιούμενες γλώσσες. Η Young τονίζει ότι θέλουν να δώσουν προβολή στους μεταφραστές και στις συνεισφορές τους, όχι μόνο αναγράφοντας το όνομά τους στο εξώφυλλο ενός βιβλίου, αλλά και παρουσιάζοντας τις ιστορίες και το έργο τους στην ιστοσελίδα τους.
Η ελληνική λογοτεχνία έχει επίσης παρουσία στο πρόγραμμα, αν και σε μικρό ποσοστό. Σύμφωνα με την Gabrielle Young, έχουν υποβληθεί πέντε αιτήσεις από μεταφραστές ελληνικής λογοτεχνίας, με δύο εξ αυτών να συμμετέχουν στον κύκλο του 2025. Οι μεταφραστές Clara Nizzoli και Aude Fondard θα συμμετάσχουν σε δράσεις του προγράμματος τους επόμενους μήνες, ενισχύοντας τη συμμετοχή της ελληνικής λογοτεχνίας. Το πρόγραμμα παραμένει ανοιχτό για αιτήσεις μεταφραστών από και προς τα ελληνικά, ιδιαίτερα σε συνδυασμό με γλώσσες όπως τα γαλλικά, ουκρανικά, πολωνικά, βουλγαρικά και τσεχικά.
Το Archipelagos προσφέρει 500 ευρώ ανά εβδομάδα διαμονής στους συμμετέχοντες, καθώς και κάλυψη κόστους στέγασης και υποστήριξης από τους τοπικούς εταίρους. Σύμφωνα με την κ. Young, είναι σημαντικό οι μεταφραστές να αμείβονται επαρκώς για τη δουλειά τους. Μέσω του προγράμματος, οι μεταφραστές καλούνται να παραδώσουν αναφορά για την εμπειρία τους, ενισχύοντας τον ρόλο τους ως λογοτεχνικών ανιχνευτών.
Ο αντίκτυπος του Project Archipelagos δεν περιορίζεται μόνο στην υποστήριξη των μεταφραστών, αλλά επιδιώκει να δημιουργήσει μια διαρκή ζήτηση για μεταφρασμένα έργα. Με την προώθηση συνεργασιών με βιβλιοπώλες και βιβλιοθηκάριους, το πρόγραμμα στοχεύει να εξασφαλίσει ότι μόλις τα βιβλία εκδοθούν, θα αποκτήσουν προβολή και αναγνωστικό κοινό. Η Young δηλώνει ότι «δημιουργούμε ένα πρόγραμμα που κλείνει τον κύκλο» και επισημαίνει τη σημασία της συνεργασίας για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που αντιμετωπίζουν οι μεταφραστές.
Στο πλαίσιο του τρίτου και τελευταίου έτους, το Archipelagos θα ολοκληρώσει την δράση του προγράμματος φιλοξενίας μεταφραστών μεταξύ 1ης Ιανουαρίου και 31ης Οκτωβρίου 2026. Οι διοργανωτές ευελπιστούν σε συνέχεια της πρωτοβουλίας πέραν της τριετούς διάρκειας.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
