Μια πολύ μεγάλη διεθνής έρευνα με τη συνεργασία Αμερικανών, Ευρωπαίων και Κινέζων επιστημόνων, που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στην επιθεώρηση Science, κατέδειξε ότι έως και το 17% της γεωργικής γης παγκοσμίως που χρησιμοποιείται για την παραγωγή τροφίμων έχει τοξικές συγκεντρώσεις μετάλλων και μεταλλοειδών (ουσιών που οι ιδιότητές τους είναι πολύ κοντά σε αυτές των μετάλλων). Η έκθεση σε βαρέα μέταλλα και μεταλλοειδή μπορεί να προκαλέσει ένα φάσμα ασθενειών, που περιλαμβάνει καρκίνους, καρδιαγγειακές παθήσεις και νοητική καθυστέρηση στα παιδιά.
Για να συνταχθεί, έγινε μια ανάλυση 800.000 μετρήσεων που έχουν γίνει σε διάφορα μέρη του κόσμου και χρησιμοποιήθηκαν εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης.
Οι ερευνητές σχεδίασαν τον πρώτο παγκόσμιο χάρτη της ρύπανσης από μέταλλα, ρύπανση που μπορεί να έχει δραματικές επιπτώσεις στη γεωργία και την υγεία και στην οποία πρέπει, κατά τους ερευνητές, να δοθεί πολύ μεγαλύτερη έμφαση από τις κυβερνήσεις παγκοσμίως. Η έκταση του προβλήματος μοιάζει μεγαλύτερη και περισσότερο παγκόσμια από ότι πολλοί από μας μπορεί να είχαν σκεφτεί.
Μια περιοχή ιδιαίτερα υψηλών συγκεντρώσεων μετάλλων που οι ερευνητές ονόμασαν «διηπειρωτικό διάδρομο πλούσιο σε μέταλλα» είναι μια ζώνη που ξεκινά από τη Βόρειο Ιταλία, περνάει από την Ελλάδα, την Ανατολία, τη Μέση Ανατολή, τις βόρειες και κεντρικές περιοχές της ινδικής υποηπείρου και καταλήγει στην Κίνα. Ο διάδρομος αυτός περνά από πυκνοκατοικημένες περιοχές που ταυτίζονται με τους αρχαιότερους πολιτισμούς και οι ερευνητές συνδέουν τις υψηλές συγκεντρώσεις μετάλλων στον διάδρομο αυτό με την ανθρώπινη δραστηριότητα από τα αρχαία χρόνια. Το γεγονός, επισημαίνουν οι επιστήμονες, επιβεβαιώνει τη μεγάλη επιρροή του ανθρώπου στο φυσικό περιβάλλον και συνιστά ένα ακόμα επιχείρημα υπέρ της προταθείσας ονομασίας της νέας γεωλογικής εποχής που διατρέχουμε ως «Ανθρωποκαίνου».
Οι πιο επικίνδυνες τοξικές συγκεντρώσεις μετάλλων εντός του διαδρόμου ανιχνεύτηκαν στην Κίνα, την Ινδία και τη Μέση Ανατολή. Περιοχές υψηλών συγκεντρώσεων (hot spots) εντοπίστηκαν επίσης στην αφρικανική και την αμερικανική ήπειρο.
Η μελέτη επικεντρώθηκε στο αρσενικό (μεταλλοειδές και καρκινογόνο), το κάδμιο (που συνδέεται με διάφορους καρκίνους και που τείνει να συγκεντρώνεται στα δημητριακά, τα φρούτα και κατ’ εξοχήν στο ρύζι), το χρώμιο, και μάλιστα στην ιδιαιτέρως τοξική εξασθενή μορφή του, που είναι απόβλητο της βυρσοδεψίας και της βιομηχανίας χρωμάτων, το κοβάλτιο (ιδιαίτερης σημασίας για τις μπαταρίες λιθίου), τον χαλκό, ένα φυσικό διαιτητικό συστατικό που όμως μπορεί να διαταράξει, σε μεγάλες ποσότητες, την ενδοκρινική λειτουργία του οργανισμού, το νικέλιο, που είναι σημαντικό για την ανάπτυξη των φυτών αλλά τη διαστρεβλώνει σε υπερβολικές ποσότητες και τον μόλυβδο, που βλάπτει τη νευρολογική ανάπτυξη και τις πνευματικές ικανότητες των παιδιών.
Σύμφωνα με την ανάλυση, το πιο διαδεδομένο τοξικό μέταλλο είναι το κάδμιο, με εκτιμώμενο 9% του επιφανειακού εδάφους παγκοσμίως να φέρει υψηλά επίπεδα. Το κάδμιο, το οποίο μετακινείται εύκολα μέσω του εδάφους, προέρχεται από τη φυσική διάβρωση του μητρικού πετρώματος και την εξόρυξη ψευδαργύρου. Χρησιμοποιείται κυρίως σε επαναφορτιζόμενες μπαταρίες, καθώς και σε κιτρινοκόκκινες χρωστικές ουσίες και αντιδιαβρωτικά επιχρίσματα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι τα πρώτα τριάντα εκατοστά του εδάφους είναι το θεμέλιο της ζωής γιατί είναι από εκεί που τρέφονται όλα σχεδόν τα φυτά. Ακόμα κι όταν οι ρίζες τους πάνε πιο κάτω, το κάνουν για να στηριχτούν μάλλον παρά για να τραφούν. Σε αυτά τα 30 εκατοστά βρίσκεται ο «βιολογικός φλοιός», η «βιολογική κρούστα» της Γης, δηλαδή τα βακτηρίδια, οι μύκητες, τα νηματώδη και αμέτρητοι άλλοι μικροοργανισμοί που υποστηρίζουν τις ανώτερες μορφές ζωής πάνω από την επιφάνεια. Η ύπαρξη τοξικών συγκεντρώσεων μετάλλων και μεταλλοειδών συνιστά μια σοβαρή απειλή για την υγεία των ανθρώπων που καταναλώνουν τα παραγόμενα από τέτοια εδάφη τρόφιμα.
Η έρευνα κατέδειξε ότι μεταξύ 14% και 17% του παγκόσμιου εδάφους που χρησιμοποιείται για γεωργικούς σκοπούς περιέχει επικίνδυνα υψηλές συγκεντρώσεις τουλάχιστον ενός από τα παραπάνω μέταλλα. Μεταξύ 900 εκατ. και 1,4 δισ. ανθρώπων, δηλ. μεταξύ του 11% και του 18% του παγκόσμιου πληθυσμού ζουν επί μολυσμένων εδαφών και εκτίθενται σε υψηλές δόσεις ενός τουλάχιστον από τα εξετασθέντα μέταλλα και μεταλλοειδή.
Οι μεγάλες συγκεντρώσεις μετάλλων και μεταλλοειδών μπορούν να οφείλονται είτε σε ρύπανση από τον άνθρωπο, είτε στη δράση φυσικών παραγόντων. Για παράδειγμα, ανωμάλως υψηλές συγκεντρώσεις μολύβδου, χρονολογούμενες από περισσότερο από 2.000 χρόνια, εντοπίστηκαν στη Γροιλανδία και στη Σιβηρία, όπου όμως η ύπαρξή τους οφείλεται σε φυσικούς παράγοντες.
Τα βαριά μέταλλα είναι κατά κανόνα πολύ τοξικά. Προς το παρόν δεν υπάρχουν όμως καθιερωμένα διεθνή όρια για τις επιτρεπόμενες συγκεντρώσεις μετάλλων στο έδαφος και οι ερευνητές αναγκάστηκαν να χρησιμοποιήσουν τον μέσο όρο από δέκα εθνικά όρια. Δεν αρκεί, εξάλλου, για να διαπιστωθούν οι επιδράσεις τους στην υγεία να μετρηθούν οι συγκεντρώσεις τους, αλλά πρέπει να ληφθεί υπόψη και η βιοδιαθεσιμότητά τους, πόσο εύκολα δηλαδή μπορούν να περάσουν στον άνθρωπο και τους άλλους ζώντες οργανισμούς.
Ένα άλλο πρόβλημα είναι ότι τα μέταλλα έχουν σωρευτική επίδραση. Ακόμα κι αν κάποιος εκτεθεί σε μικρή ποσότητα αλλά για μεγάλη χρονική περίοδο, μπορεί αυτό να επηρεάσει την υγεία του. Για παράδειγμα, από τότε που οι Ρωμαίοι άρχισαν να χρησιμοποιούν μόλυβδο στις σωληνώσεις τους, ο μόλυβδος εξακολούθησε να χρησιμοποιείται συστηματικά επί 2.000 χρόνια στην ύδρευση.
Η πρώτη αυτή παγκόσμια μελέτη των συγκεντρώσεων μετάλλων είναι ένας πρώτος οδηγός. Πολλές ακόμα μελέτες πρέπει να ακολουθήσουν για να μετρηθούν οι συγκεντρώσεις και να εκτιμηθούν οι συνέπειές τους.
Καθώς αυξάνεται η ζήτηση για κρίσιμα ορυκτά προκειμένου να κατασκευασθεί οτιδήποτε από μπαταρίες έως ανεμογεννήτριες, ο εκ των επικεφαλής της έρευνας περιβαλλοντολόγος του Πανεπιστημίου Tsinghua του Πεκίνου Ντεγί Χου τονίζει ότι τα κράτη πρέπει να αυξήσουν τις δειγματοληψίες εδαφών για τοξικά μέταλλα και να βοηθήσουν τα κράτη σε περιοχές που δεν υπάρχουν επαρκή δείγματα, όπως αίφνης η Υποσαχάρια Αφρική. «Συστήνουμε έντονα», υπογραμμίζει, «στις εθνικές κυβερνήσεις να δώσουν προτεραιότητα στην αντιμετώπιση του θέματος της ρύπανσης των εδαφών, που έχουν παραβλέψει για μεγάλο χρονικό διάστημα».
Δυστυχώς βέβαια, και παρά την εκθετική αύξηση των οικολογικών απειλών για τον άνθρωπο, το ενδιαφέρον των κυβερνήσεων παγκοσμίως έχει μειωθεί πολύ σημαντικά τα τελευταία τρία χρόνια, ιδίως μετά την έναρξη της οξείας φάσης της ουκρανικής κρίσης και τον πολλαπλασιασμό των αιματηρών γεωπολιτικών αντιπαραθέσεων ανά την υφήλιο. Κανείς δεν μοιάζει να πολυσκέφτεται ούτε καν το ότι για να έχει νόημα η κυριαρχία στον κόσμο μας πρέπει ο τελευταίος να υπάρχει…
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
