Ενδείξεις μιας πρώιμης κατοίκησης έχουν εντοπιστεί τα τελευταία χρόνια στην Κρήνη Χαλκιδικής, το μικρό χωριό των 380 κατοίκων που απέχει 44 χλμ από την Θεσσαλονίκη και 23 χλμ από τα Νέα Μουδανιά. Προϊστορικά κατάλοιπα, όστρακα, αγγεία που προέρχονται από τυχαίες ανασκαφές μαρτυρούν ότι η περιοχή της Κρήνης πρωτοκατοικήθηκε στους προϊστορικούς χρόνους, διαπίστωση που καθιστά την μικρή Κρήνη ως ένα από τα παλιότερα χωριά της Χαλκιδικής. Η προϊστορική κατοίκηση ήταν η αρχή, ενώ βυζαντινά έγγραφα αποδεικνύουν την κομβική όσο και διαχρονική παρουσία του χωριού. Από το 1821 μέχρι και την απελευθέρωση της Μακεδονίας, η Κρήνη εξελίχθηκε μέσα από καταστροφές και αναστηλώσεις, μαζί με τις ρίζες και τις παραδόσεις της. Σήμερα, οι απόγονοι των Μακεδονομάχων συνεχίζουν να παραμένουν στο χωριό, ενώ όσοι μετανάστευσαν επιστρέφουν κάθε καλοκαίρι για τις διακοπές τους, αναζητώντας τις μνήμες της παιδικής τους ηλικίας. Αναπόσπαστο κομμάτι του καλοκαιριού είναι ο πανηγυρικός εορτασμός του Δεκαπενταύγουστου, που από τον Μεσοπόλεμο και έπειτα δίνει στο χωριό τον παλμό της παράδοσης.
Η ιστορία της Κρήνης χάνεται στους αιώνες. Το όνομα του χωριού προήλθε από τις πηγές με κρύο νερό που βρίσκονταν διασκορπισμένες στον οικισμό. Σύμφωνα με το βιβλίο «Κρήνη Χαλκιδικής: Ιστορία-Παράδοση-Πολιτισμός», σε χειρόγραφα της Μονής Μεγίστης Λαύρας από το 1300 και το 1321 γίνονται οι πρώτες αναφορές για το χωριό της Κρήνης, καθώς και της Βάβδου, τα οποία αφορούσαν τις οριοθετήσεις των γαιών της μονής στην περιοχή.
Αρκετά μεταγενέστερες καταγραφές προέρχονται από οθωμανικά κατάστιχα με απογραφές του 16ου αιώνα. Το 1519 καταγράφονται 13 νοικοκυριά, το 1525 αυξάνονται σε 122, εκ των οποίων τα 108 ανήκουν σε οικογένειες «αλατάδων», δηλαδή ατόμων που ασχολούνταν με την παραγωγή και εκμετάλλευση αλάτων. Το 1527 καταγράφονται και γιουρούκοι, βοηθητικά στρατιωτικά σώματα Τούρκων που έβοσκαν τα ζώα τους στην περιοχή.
Όμως η μοίρα του χωριού θα δοκιμαστεί τον Ιούνιο του 1821, όταν η Κρήνη συγκαταλέγεται στα 42 χωριά της Χαλκιδικής που παραδώθηκαν στις φλόγες από τον Μπαϊράμ Πασά, με αφορμή τη μάχη των Βασιλικών. Παρά την καταστροφή, το χωριό αναγγενήθηκε…
Η νεότερη ιστορία αρχίζει το 1873 όταν το τσιφλίκι «Γκίρνε» (Κρήνη ή Κρύα Νερά) υπό ιδιοκτησία του Τούρκου Μπέη Αβδούλ Ραχμάν, αγοράστηκε ως ενιαίο κτήμα από πέντε ελληνικές οικογένειες, οι οποίες πούλησαν στη συνέχεια στρέμματα σε άλλες 36 οικογένειες, που εργάζονταν ως κολίγοι. Συνολικά η περιοχή ήταν έκτασης 29.640 στρεμμάτων έναντι 40.000 γροσίων. Από εκείνη τη στιγμή, η γη που τους έθρεφε γίνεται δική τους, με το όνομα του χωριού να παραμένει απαράλλαχτο.
Στην πορεία του χρόνου, η Κρήνη έγινε το κεφαλοχώρι της περιοχής. Στις αρχές του 20ού αιώνα, στην κοινότητα της Κρήνης καταγράφηκαν οι πρόσφυγες της Μικρασιατικής Καταστροφής που μετοίκησαν στα γύρω χωριά. Η Κρήνη, παρά τις προσφυγικές ροές, δεν απώλεσε τον ντόπιο χαρακτήρα της, παραμένοντας μέχρι σήμερα το μοναδικό ντόπιο δημοτικό διαμέρισμα του Δήμου Ν. Προποντίδας. Σημαντική ήταν και η συμμετοχή των κατοίκων στους Μακεδονικούς Πολέμους, καθώς και στην Εθνική Αντίσταση κατά τη διάρκεια της Κατοχής, κι αρκετοί τιμήθηκαν με μετάλλια και επαίνους για τις θυσίες τους.
Το πιο σημαντικό μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς του χωριού αποτελεί η εκκλησία, αφιερωμένη στον Άγιο Γεώργιο. Ο ναός, μια τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική του δευτέρου μισού του 19ου αιώνα, καταστράφηκε από πυρκαγιά στις 28 Ιουνίου 1999 που προκάλεσαν ληστές. Προηγήθηκε στη θέση του ένας παλαιότερος ναός, ο οποίος είχε πυρποληθεί κατά τη διάρκεια του μεγάλου χαλασμού το 1821.
Κατά τις εργασίες ανακατασκευής, η γη αποκάλυψε έναν αρχαιολογικό θησαυρό, με οικιστικά κατάλοιπα από την προϊστορική εποχή, όστρακα αγγείων μεταξύ του 14ου-15ου αιώνα και βυζαντινή κεραμική, ενώ άλλα αρχαιολογικά ευρήματα βρέθηκαν από κατοίκους διάσπαρτα σε χωράφια γύρω από το χωριό. Αν και δεν έχει διαπιστωθεί η ακριβής χρονολόγηση των προϊστορικών ευρημάτων, όσα έχουν βρεθεί αποδεικνύουν ότι η Κρήνη κατοικήθηκε από την προϊστορική περίοδο μέχρι σήμερα, με έντονη παρουσία στους βυζαντινούς χρόνους.
Στα μεταπολεμικά χρόνια, ο πρωτογενής τομέας ήταν ο μόνος τρόπος επιβίωσης, με τους κάτοικους να ασχολούνται ως επί το πλείστον με τη γεωργία και την κτηνοτροφία, ενώ άλλοι στράφηκαν στα μεταλλεία της περιοχής.
Η καθημερινότητα ήταν δύσκολη, χωρίς υδροδότηση, φωτισμό και αποχετευτικό σύστημα. Ιδιαίτερες δυσκολίες αντιμετώπιζαν οι γυναίκες, οι οποίες, παρά την προσοχή στο νοικοκυριό και τα παιδιά τους, έπρεπε να συνδράμουν και στην οικονομική ενίσχυση της οικογένειας, δουλεύοντας σκληρά υπό αντίξοες συνθήκες. Ο πόλεμος άφησε ανοιχτές πληγές σε πολλές οικογένειες, με τις χήρες να προσπαθούν να επιβιώσουν μόνες τους.
Σήμερα, η Κρήνη μπορεί να μην έχει διατηρήσει την παραδοσιακή της αρχιτεκτονική, εξελίσσεται όμως μαζί με τα στοιχεία του παρελθόντος. Από τη δεκαετία του 1980 και μετά, το χωριό έχει αναπτύξει έντονη πολιτιστική δραστηριότητα, με τη διατήρηση των εθίμων των μεγάλων πανηγυρικών εορτών, τη δημιουργία του «Πολιτιστικού Συλλόγου Παναγιώτη Τσέλιου» και του «Αθλητικού Ομίλου Κρήνης», με τμήματα παραδοσιακών χορών, ζωγραφικής, θεάτρου, ενήλικης χορωδίας και άλλων αθλητικών δραστηριοτήτων.
Οι μόνιμοι κάτοικοι, αλλά και πολλοί απόδημοι που επιστρέφουν κάθε Αύγουστο, δίνουν ζωή στο χωριό, φέρνοντας μαζί τους μνήμες και ιστορίες. Ο εορτασμός του Δεκαπενταύγουστου στην Κρήνη δεν είναι μόνο θρησκευτικό γεγονός, αλλά και κοινωνικό. Μετά τη Θεία Λειτουργία του Ιερού Ναού του Αγίου Γεωργίου, η κοινότητα ετοιμάζεται για το μεγάλο πανηγύρι που ακολουθεί.
Σε μια εποχή όπου ο σύγχρονος ρυθμός αλλάζει τα τοπικά τοπία, η Κρήνη επιμένει να διαφυλάττει την ανθρώπινη ζεστασιά και τους δεσμούς που κρατούν ζωντανές τις ρίζες του τόπου.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
