Στον Έβρο, ένα από τα πολυτιμότερα δασικά οικοσυστήματα της Ευρώπης, στέκει σήμερα βαριά πληγωμένο αλλά περήφανο. Η καταστροφική πυρκαγιά του καλοκαιριού του 2023, η μεγαλύτερη που καταγράφηκε στην ΕΕ, ύστερα από 17 ημέρες Αποκάλυψης άφησε πίσω της στάχτες, σιωπή και απώλειες ανυπολόγιστης οικολογικής αξίας. Όμως, κάτω από τα καβουρνιασμένα και τσακισμένα δέντρα, η ζωή δεν έχει σωπάσει. Η φλέβα της ζωής προσπαθεί να βρει ρυθμό, και διακρίνεται το πείσμα και το θαύμα: η Φύση παλεύει να αναγεννηθεί. Όπως τονίζει στο οδοιπορικό του ΑΠΕ-ΜΠΕ ο υπεύθυνος χερσαίου προγράμματος WWF Ελλάς: «Από εδώ και πέρα, το δάσος δεν πρέπει να ξανακαεί».
Το χρονικό της καταστροφής
Η δασική πυρκαγιά της Πυλαίας εκδηλώθηκε στις 19 Αυγούστου 2023, πιθανότατα από κεραυνό, νοτιοδυτικά του χωριού Μελία. Στις 4:30 το πρωί, η φωτιά άρχισε να εξαπλώνεται σε ρεματιές βόρεια της Εγνατίας οδού και, καθοδηγούμενη από βορειοανατολικό άνεμο, διαδόθηκε γρήγορα προς τα νοτιοδυτικά και νότια. Μέχρι το μεσημέρι είχε φτάσει νότια της Εγνατίας, ενώ δύο ημέρες αργότερα, στις 21 Αυγούστου, ξέσπασε και μια δεύτερη πυρκαγιά βορειοδυτικά του υψώματος Γκίμπρενα, ίσως από ανθρώπινο λάθος. Οι δύο πυρκαγιές ενώθηκαν, δημιουργώντας μία άνευ προηγουμένου πύρινη λαίλαπα που έκαιγε ανεξέλεγκτη για μέρες, οδηγώντας στον θάνατο πάνω από 20 άτομα και προκαλώντας την καταστροφή 942.500 στρεμμάτων, εκ των οποίων το 58% ανήκει στο Εθνικό Πάρκο Δαδιάς, περιλαμβάνοντας σπίτια, υποδομές, αποθήκες και ανυπολόγιστης αξίας ζωικό κεφάλαιο.
Θέλει δουλειά πολύ
Με απόφαση της γενικής διεύθυνσης Δασών και Δασικού Περιβάλλοντος, το WWF Ελλάς ορίστηκε ως «Ανάδοχος Αναδάσωσης» για την ολιστική προσέγγιση της αποκατάστασης του συνόλου των δασικών οικοσυστημάτων που επηρεάστηκαν από την πυρκαγιά του 2023. Όπως τονίζει ο γενικός διευθυντής Δασών, ΥΠΕΝ, «μετά την καταστροφή κινηθήκαμε άμεσα και συντονισμένα προκειμένου να βοηθήσουμε τη φύση να αναγεννηθεί. Με εκτεταμένα έργα μέσω του προγράμματος Antinero, δημιουργήσαμε τις προϋποθέσεις ώστε να αντιμετωπίσουμε άμεσα πλημμυρκά φαινόμενα και να συγκρατήσουμε τα εδάφη. Σε συνεργασία με το WWF, συνεχίζουμε αυτή την προσπάθεια, η οποία φέρνει αποτελέσματα».
«Γίνεται μία πολύ μεγάλη δουλειά. Υλοποιήσαμε αντιδιαβρωτικά και αντιπλημμυρικά έργα, στα οποία χρησιμοποιούνται τα κλαδιά και οι κορμοί των καμένων δέντρων ως πρώτη ύλη – τα λεγόμενα κορμοδέματα, κλαδοπλέγματα και κορμοφράγματα είναι πολύ σημαντικά στην αποκατάσταση του δασικού οικοσυστήματος», εξηγεί ο διευθυντής Δασικών Έργων και Υποδομών, ΥΠΕΝ. Όπως εξηγεί ο υπεύθυνος του WWF, τα επόμενα δύο-τρία έτη θα είναι πολύ σημαντικά για τον τρόπο ανταπόκρισης της περιοχής. Μέχρι στιγμής, από τις πρώτες εικόνες και τις εργασίες πεδίου, τα πράγματα δείχνουν καλά σε αρκετές από αυτές. Όπως λέει: «Έγινε μια ταχεία, κοπιαστική αλλά άρτια έρευνα πεδίου για να αποσαφηνιστεί και να προβλεφθεί η μεταπυρική φυσική αναγέννηση και να εντοπιστούν επιπρόσθετες προβληματικές παράμετροι».
Η σπάνια πανίδα επιστρέφει
Μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, επιστήμονες της Εταιρείας Προστασίας Βιοποικιλότητας Θράκης, που συμμετέχουν ενεργά στην προσπάθεια αναγέννησης της περιοχής, τονίζουν ότι το πάρκο έχει εξαιρετική αξία και σημασία για την πανίδα και ειδικά για τα αρπακτικά πτηνά, καθώς φιλοξενεί οκτώ από τα πιο εμβληματικά είδη. Οι άκαυτες νησίδες που γλίτωσαν από τις φλόγες, αποτελούν οάσεις βιοποικιλότητας μέσα στο καμένο δάσος. Ειδικά πρέπει να προστατεύονται, γιατί από αυτές ξεκινά ο επαναποικισμός των ειδών,
Όπως εξηγεί η ‘Αννα Κωνσταντινίδου, προϊσταμένη Μονάδας Διαχείρισης Εθνικών Πάρκων Δέλτα Έβρου και Δαδιάς, έχουν καταγραφεί περισσότερα από 203 διαφορετικά είδη πουλιών. Έχουν παρατηρηθεί 36 από τα 39 είδη ημερόβιων αρπακτικών πουλιών της Ευρώπης και 8 νυκτόβια. Επιπλέον, έχουν παρατηρηθεί 60-65 είδη θηλαστικών. Μεταξύ αυτών ξεχωρίζουν, το ζαρκάδι, η βίδρα, ο λύκος, το τσακάλι, η αγριόγατα, το αγριογούρουνο, το πετροκούναβο, η νυφίτσα και ο ασβός. Ενώ σημαντική είναι επίσης η παρουσία 24 ειδών χειρόπτερων, το 72% των ειδών που απαντούν στην Ελλάδα, τα οποία βρίσκουν καταφύγιο στις σπηλιές και τα παλιά ορυχεία της περιοχής.
Ανάγκη αντιμετώπισης των αιτίων της καταστροφικής πυρκαγιάς
«Οι καιρικές συνθήκες ήταν ασύλληπτα καταστροφικές. Αέρας φυσούσε μανιασμένα και ασταμάτητα για μέρες», αναφέρει η Γιάννα Διαγκάκη, δασάρχης Σουφλίου. Σύμφωνα με την ίδια αλλά και τον Γιώργο Πιστόλα, τον δασάρχη Αλεξανδρούπολης, η μορφολογία του εδάφους, η έκταση αλλά και η ένταση της πυρκαγιάς, το είδος και η πυκνότητα βλάστησης, επέτειναν το καταστροφικό αποτέλεσμα. Μάλιστα τονίζουν την ανάγκη περαιτέρω στελέχωσης των δασαρχείων και αναβάθμισης των ρόλων τους, προκειμένου να συμβάλουν σημαντικά με τις γνώσεις και την εμπειρία τους, τόσο στον σχεδιασμό για την πρόληψη όσο και στην αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών. Σύμφωνα με την έκθεση του WWF, σημαντικές αιτίες που οδήγησαν στην καταστροφή και πρέπει να αντιμετωπιστούν, ήταν η έλλειψη επαρκούς προσωπικού, κατάλληλης εκπαίδευσης και η ανεπάρκεια πόρων. Μάλιστα, το WWF, αλλά και οι έμπειροι δασάρχες, προτείνουν ανεπιφύλακτα τη χρήση φωτιάς χαμηλής έντασης ως εργαλείο πρόληψης των δασικών πυρκαγιών.
Η πυρκαγιά του Έβρου αποτελεί σύμβολο της κλιματικής κρίσης και της ανάγκης για προληπτική δράση, ενώ η επιτυχής αναγέννηση της περιοχής του Έβρου θα είναι δείγμα ανθεκτικότητας της φύσης σε συνδυασμό με την εφαρμοσμένη ανθρώπινη γνώση. Όπως ο Φοίνικας, το μυθικό πτηνό που καίγεται και ζωντανεύει μέσα από τις στάχτες του, συμβολίζοντας την ανάσταση και την αιώνια ζωή, έτσι και η Δαδιά σήμερα αναγεννάται.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
