«Εκ του στενού, ως τουρκικής πόλεως, δρομίσκου του Ψυρρή, συρφετός διέρχεται, ποικίλος, άνθρωποι και κτήνη, παιδία και γυναίκες, νοικοκυραίοι και εργάται, λαϊκόν πλήθος, πηγαίνον ή ερχόμενον, διαφοροτρόπως ενδυμένον, ως εν απόκρεω προχείρω πληρούν βόμβου την μικράν οδόν…»
Ο σπουδαίος του λόγου Μιχαήλ Μητσάκης περιγράφει με τη μοναδική πέννα του την πολύβουη, πολύχρωμη αθηναϊκή γειτονιά, όπου ο ίδιος, ιδιόρρυθμος, εσωστρεφής και καταθλιπτικός, σαν μύγα μες το γάλα, εξαντλεί τη μοναχική ζωή του.
Το κείμενο τιτλοφορείται θεάματα του Ψυρρή. Είναι ένα διήγημα γραμμένο το 1890, εποχή της παντοδυναμίας του Δημητρίου Μπαϊρακτάρη, του αστυνομικού διευθυντή της Αθήνας, που κατάφερε να εμπεδώσει την ασφάλεια στη συνοικία, την οποία μετά την απελευθέρωση είχαν μετατρέψει σε άντρο τρεις κατηγορίες υποκόσμου της εποχής: οι κουτσαβάκηδες, οι μόρτηδες και οι τραμπούκοι. Οι μόρτηδες είχαν πάρει το όνομά τους από τη γαλλική λέξη mort (νεκρός), επειδή στην επιδημία χολέρας που χτύπησε την Αθήνα το 1854 εκτελούσαν χρέη νεκροθάφτη.
Η ύπαρξη του Ψυρρή χάνεται στα βάθη του χρόνου. Για την ακρίβεια, ως συνοικία χρονολογείται από τους χρόνους του Περικλή και του αθηναϊκού κλέους. Αυτή την εποχή βρίσκεται μέσα στο Θεμιστόκλειο Τείχος. Δεν έχει ακόμη βαφτιστεί, αλλά είναι μία ζωηρή κυψέλη ανθρώπων, που για αιώνες φτιάχνουν εδώ τις στέγες και προσκυνούν τα ιερά τους. Όταν, ωστόσο, τους μεταχριστιανικούς αιώνες η πόλη δέχεται αβαροσλαβικές επιδρομές, οι κάτοικοι αναγκάζονται να τραβηχτούν για προστασία στα σώψυχα της Αθήνας, πέριξ της βιβλιοθήκης του Αδριανού.
Η περιοχή αναφέρεται ως πλάτωμα Ψυρρή (ένα από τα οκτώ πλατώματα της Αθήνας) και αργότερα μαχαλάς Ψυρρή. Σχετικά με το όνομα Ψυρρή, κατά καιρούς διατυπώθηκαν διάφορες εκδοχές με επικρατέστερη αυτή του πολεοδόμου – αρχιτέκτονα Κώστα Μπίρη, σύμφωνα με την οποία πρόκειται για κτητορικό επώνυμο της εκκλησίας του Αγίου Αθανασίου Ψυρή και της ομώνυμης βρύσης.
Κατά τις πρώτες δεκαετίες της απελευθέρωσης, οι κουτσαβάκηδες κυριαρχούν στη γειτονιά του Ψυρρή. Ακούρευτο μαλλί, λαδωμένο, και κομπολόι στο χέρι, περιφέρονται με βαρύ, στραβό βάδισμα. Η αστυνομία αδυνατεί να τους αντιμετωπίσει, καθώς απολαμβάνουν προστασία από κομματικούς παράγοντες.
Συμπλοκές, φόνοι, και τραυματισμοί είναι καθημερινά φαινόμενα στον Ψυρρή, με την ατμόσφαιρα να είναι φορτισμένη από την εγκληματικότητα και τη διαφθορά που επικρατεί. Τα γεγονότα αυτά αποτυπώνονται στα γραπτά των τότε συγγραφέων και δημοσιογράφων, που περιγράφουν τη ζωή στη γειτονιά αυτή.
Ο Ψυρρής, παρά τις δυσκολίες του παρελθόντος, παραμένει μια ζωντανή και δυναμική γειτονιά, με πλούσια πολιτιστική κληρονομιά, και σήμερα αποτελεί προορισμό για τους επισκέπτες της Αθήνας.
«Πλανόδιοι οπωροπώλαι οδηγούν αργά αργά τα βασταγούδια των, φορτωμένα με σταφύλια […]». Η περιγραφή της καθημερινής ζωής στον Ψυρρή, οι άνθρωποι και οι συνήθειές τους, αναδεικνύουν την πολυπλοκότητα και την ομορφιά της γειτονιάς.
Ο Ψυρρής υπήρξε και παραμένει ένα ζωντανό χωνευτήρι πολιτισμών, με επιρροές από διάφορες εποχές, και συνεχίζει να προσελκύει επισκέπτες που αναζητούν την αυθεντικότητα της αθηναϊκής ζωής.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
