Πόσο επικίνδυνοι μπορούν να γίνουν οι μετεωροειδείς, οι οποίοι προκαλούν τα μετέωρα, γνωστά ως πεφταστέρια; Αν και αυτά τα μικροσκοπικά αντικείμενα καίγονται στην πλειοψηφία τους μόλις μπουν στη γήινη ατμόσφαιρα, δεν συμβαίνει το ίδιο και έξω από αυτήν, όπου όταν προσκρούουν με μεγάλη ταχύτητα σε άλλα αντικείμενα, έχουν συχνά καταστροφικές συνέπειες. Ερευνητικό πρόγραμμα του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) και του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΕΑΑ) μελετά αυτές τις προσκρούσεις με στόχο την ενίσχυση της πλανητικής άμυνας.
Το έργο NELIOTA (Near-Earth object Lunar Impacts and Optical TrAnsients) υλοποιείται από το 2015 και μόλις ξεκίνησε η τρίτη φάση του. Ο στόχος σε όλες τις φάσεις του είναι να μελετήσει τους μετεωροειδείς, αντικείμενα διαστάσεων από λίγα χιλιοστά έως μερικά εκατοστά, που κινούνται με πολύ μεγάλες ταχύτητες από 15 έως 60 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο. Η κινητική τους ενέργεια είναι τόσο μεγάλη, ώστε μπορούν να διατρήσουν μέταλλα και άρα να έχουν καταστροφικές συνέπειες για τους τεχνητούς δορυφόρους και για τις μελλοντικές βάσεις στη Σελήνη.
Φυσικό εργαστήριο του προγράμματος είναι η Σελήνη. Καθώς οι ταχύτητες των μετεωροειδών δεν μπορούν να αναπαραχθούν σε εργαστήρια στη Γη, η Σελήνη είναι το ιδανικό πεδίο εργαστηριακών δοκιμών, αφού δεν έχει ατμόσφαιρα να την προστατεύει.
«Μπορεί να μελετάμε τις εκλάμψεις που δημιουργούνται από τις προσκρούσεις στη Σελήνη, ωστόσο τελικά θέλουμε να δούμε τι συμβαίνει όταν αντικείμενα με αυτές τις διαστάσεις χτυπήσουν τεχνητούς δορυφόρους. Υπάρχουν αρκετές χιλιάδες δορυφόροι γύρω από τη Γη και μας ενδιαφέρει να γνωρίζουμε τις συνέπειες προσκρούσεων τέτοιων αντικειμένων», εξηγεί ο Δρ Αλέξιος Λιάκος, ερευνητής στο Ινστιτούτο Αστρονομίας, Αστροφυσικής, Διαστημικών Εφαρμογών και Τηλεπισκόπησης του ΕΑΑ.
Από την έναρξη του προγράμματος, έχουν εντοπιστεί 193 πλήρως επιβεβαιωμένες εκλάμψεις από προσκρούσεις στην επιφάνεια της Σελήνης και 103 υποψήφιες. Αναλύοντας αυτές τις εκλάμψεις, οι επιστήμονες μπορούν να εκτιμήσουν τη μάζα και την ακτίνα των προσπιπτόντων αντικειμένων, τις διαστάσεις των κρατήρων και την ανάπτυξη των θερμοκρασιών λόγω των προσκρούσεων. Για τις 193 επιβεβαιωμένες εκλάμψεις, η μάζα των αντικειμένων που τις προκάλεσαν ήταν κάτω από 200 γραμμάρια.
«Η μάζα μαζί με την ταχύτητα μάς δίνουν την κινητική ενέργεια, από την οποία μπορούμε να καταλάβουμε τη ζημιά που μπορεί να προκαλέσει ένα τέτοιο αντικείμενο», τονίζει ο κ. Λιάκος.
Η τρίτη φάση του προγράμματος, με χρηματοδότηση του «Horizon Europe», θα διαρκέσει τρία χρόνια. Η ομάδα του προγράμματος έχει αρχίσει τις παρατηρήσεις και κατά τη διάρκεια των πρώτων τεσσάρων νυχτών εντοπίστηκαν πέντε πιθανές σεληνιακές εκλάμψεις.
Το πρόγραμμα υλοποιείται στο Αστεροσκοπείο Κρυονερίου Κορινθίας, όπου ένα τηλεσκόπιο διαμέτρου 1,2 μέτρων καταγράφει εικόνες της Σελήνης με ρυθμό 30 καρέ ανά δευτερόλεπτο. Το πρόγραμμα θα οδηγήσει στην ανάπτυξη μιας βάσης δεδομένων σεληνιακών εκλάμψεων που θα είναι ανοιχτής πρόσβασης.
Εκτός από τις επίγειες παρατηρήσεις που γίνονται στο πλαίσιο του NELIOTA, η ESA έχει χρηματοδοτήσει τη διαστημική αποστολή LUMIO, στην οποία θα εκτοξευθεί ένας δορυφόρος CubeSat για να καταγράψει σεληνιακές εκλάμψεις.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
