Το κρεβάτι –ως χώρος γέννησης, έρωτα, ασθένειας, ανάπαυσης και θανάτου– μετατρέπεται από ιδιωτικό αντικείμενο σε φορέα συλλογικής μνήμης και συμβόλων, στην έκθεση-Installation με τίτλο «Κρεβάτια. Από τον Κ.Π. Καβάφη στον Γ. Ιωάννου και στο Ολοκαύτωμα», που εγκαινιάζεται στις 7 Νοεμβρίου 2025 στις 7μ.μ. στο Βαφοπούλειο Πνευματικό Κέντρο.
Η έκθεση, που φέρει την υπογραφή του δημοσιογράφου, ερευνητή και συλλέκτη Γιώργη Μελίκη, προέρχεται από τις συλλογές του Εθνογραφικού Κέντρου Γιώργη Μελίκη – Κέντρο Έρευνας Μάσκας, και αποτελεί ένα πολυεπίπεδο εικαστικό και λογοτεχνικό ταξίδι με άξονα το κρεβάτι ως σύμβολο της ανθρώπινης εμπειρίας. Μέσα από την ποίηση του Κ.Π. Καβάφη και τη γραφή του Γιώργου Ιωάννου, ο επισκέπτης καλείται να στοχαστεί πάνω στη διαχρονικότητα και τις αντιθέσεις της ανθρώπινης εμπειρίας, ενώ η θεματική κορυφώνεται με την αναφορά στο Ολοκαύτωμα μέσα από κρεβάτια και κεφαλάρια, καταπληκτικά κομμάτια, όπως λέει ο Γ. Μελίκης, αρκετά από τα οποία, σύμφωνα με τον συλλέκτη Δημήτρη Ιωάννου, ανήκαν σε Εβραίους της Θεσσαλονίκης, της Κατερίνης και της Βέροιας.
Στο κρεβάτι συντελούνται οι πιο προσωπικές και βαθύτερες ανάγκες του ανθρώπου. Ο ιδρυτής του Εθνογραφικού Κέντρου θυμάται ότι από παιδί τον γοήτευαν τα κρεβάτια, σαν έργα λαϊκής τέχνης, περιγράφοντας λεπτομερώς εκείνο των γονιών του:
«Ήταν από κείνες τις καριόλες, όπως τα λέγανε, σιδερένιο με σκαλιστές ζωγραφιστές ροζέτες στα κεφαλάρια και στρωμένο με ασπροκεντήματα και μπλακέτες της μάνας μου, με κρεβατόγυρους περίτεχνους και μαξιλαροθήκες σαν περιστέρια, ήταν μέρος της καθημερινής μου παραστατικής».
Έφηβος, διαβάζοντας τον Καβάφη, ο Γιώργης Μελίκης στεκόταν πάντα στα ποιήματα όπου εμφανιζόταν η λέξη κρεβάτι, γραμμένη με δύο βήτα, σαν να ξάπλωνε περισσότερο τη φαντασία μου, αναφέρει ο ίδιος. Η εικαστική εγκατάσταση στο Βαφοπούλειο αποτελείται από κεφαλάρια και ροζέτες από παλιά κρεβάτια, τα οποία συνομιλούν με τυπωμένα ποιήματα και λογοτεχνικά αποσπάσματα.
«Δεν νομίζω ότι υπάρχουν πιο πολυσήμαντα αντικείμενα στην καθημερινότητα του ανθρώπου από το κρεβάτι και το τραπέζι. Στο κρεβάτι, όμως, συντελούνται οι πιο προσωπικές και βαθύτερες ανάγκες του ανθρώπου. Για πολλούς το κρεβάτι είναι ταμπού, γιατί το συνδέουν ευθέως με τον έρωτα, το σεξ και την ακολασία, λες και ο έρωτας είναι αμαρτία μεγάλη… Με αυτήν την έκθεση ήθελα να το απενοχοποιήσω. Να το δείξω όπως είναι: τόπος έρωτα και αρρώστιας, ζωής και θανάτου, της πιο προσωπικής ανθρώπινης στιγμής», αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Γιώργης Μελίκης.
Το σπαρακτικό Κρεβάτι του Ιωάννου
Η έκθεση ήταν προγραμματισμένη να εγκαινιαστεί στις 31 Οκτωβρίου, αλλά πήρε μια μικρή αναβολή, λόγω μίας ευχάριστης, όπως αποδείχθηκε, έκπληξης, καθώς σε αυτήν θα περιληφθεί τελικά και το κρεβάτι του Γιώργου Ιωάννου, αντικείμενο ιδιαίτερης συναισθηματικής και ιστορικής αξίας.
Αυτό κατέστη δυνατό, καθώς στον 6ο όροφο του Βαφοπούλειου βρίσκεται και είναι προσβάσιμο το αρχείο του Γιώργου Ιωάννου, δωρεά της αδελφής του Δήμητρας και του γαμπρού του Μιχάλη Μυλαράκη, με τον χώρο να είναι διαμορφωμένος με τέτοιο τρόπο, ώστε να αναβιώσει το σπίτι του Ιωάννου στην Αθήνα, όπου έζησε και διέμενε μέχρι τον θάνατό του.
Ο Ιωάννου με το Ολοκαύτωμα ταυτίζονται γιατί εκείνος μας έδωσε το ερέθισμα με το σπαρακτικό διήγημά του Το κρεβάτι που αναφέρεται με πολύ εύγλωττο τρόπο στον αγαπημένο του 16χρονο Ίζο, Εβραίο της Θεσσαλονίκης, εξηγεί ο κ. Μελίκης.
Βέροια, Ρώμη, Θεσσαλονίκη, Αθήνα, Βρυξέλλες
Η έκθεση έχει ήδη παρουσιαστεί στη Βέροια (Βυζαντινό Μουσείο), στη Θεσσαλονίκη (Art Thessaloniki) και στη Ρώμη, στο Museo Tuscolano Scuderie Aldobrandini, ενώ προγραμματίζεται η μεταφορά της στην Αθήνα και τις Βρυξέλλες μέσα στο 2026.
Στην τωρινή της εκδοχή, στο Βαφοπούλειο, η έκθεση εμπλουτίζεται με είκοσι εικαστικά τελάρα, 3-4 αυθεντικά κεφαλάρια κρεβατιών και αποσπάσματα από το διήγημα του Γιώργου Ιωάννου, δημιουργώντας μία συνομιλία ανάμεσα στη λογοτεχνία, τη λαϊκή τέχνη και την ανθρώπινη μνήμη.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
