Καθώς οι πόλεμοι μαίνονται στην Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή, το ερώτημα για τον ρόλο των Ηνωμένων Πολιτειών στον κόσμο επιστρέφει στο επίκεντρο της γεωπολιτικής συζήτησης. Καταρρέει η φιλελεύθερη παγκόσμια τάξη – ή απλώς αλλάζει μορφή; Σύμφωνα με τον Στήβεν Λομπέλ, καθηγητή Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο της Utah, το παγκόσμιο σύστημα που οικοδομήθηκε και καθοδηγήθηκε από τις Ηνωμένες Πολιτείες μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ραγίζει, αλλά δεν έχει καταρρεύσει. «Δεν πιστεύω ότι κατέρρευσε. Πιστεύω ότι ραγίζει», δηλώνει ο Αμερικανός καθηγητής, ο οποίος επισκέπτεται το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.
Οι ρωγμές στην αμερικανική τάξη πραγμάτων
Για τον Λομπέλ, η μεταπολεμική φιλελεύθερη τάξη παραμένει ουσιαστικά αμερικανικής ηγεσίας, βασισμένη σε αρχές όπως ο σεβασμός του διεθνούς δικαίου και η διάδοση της δημοκρατίας. Αυτές οι αρχές, ωστόσο, είναι πλέον «σε ρευστότητα». «Οι Ηνωμένες Πολιτείες παραμένουν απίστευτα πλούσιες και ισχυρές», τονίζει, προσθέτοντας ότι άλλες χώρες τις πλησιάζουν και ανακάμπτουν.
Από το «τέλος της Ιστορίας» στην εποχή του …άγχους
Ο Λομπέλ αναπολεί τη δεκαετία του 1990, θυμίζοντας την ατμόσφαιρα της εποχής, με την αμερικανική κυριαρχία να φαίνεται αδιαμφισβήτητη. Ωστόσο, παρατηρεί πως οι «ανελεύθερες χώρες όπως η Κίνα και η Ρωσία επωφελήθηκαν από την αμερικανική τάξη» και σήμερα είναι κύριοι αντίπαλοι.
Αν οι ΗΠΑ διατηρούν ακόμη την ικανότητα να ηγούνται, έχουν άραγε και τη βούληση; Ο Αμερικανός καθηγητής βλέπει την αποδυνάμωση της εσωτερικής συμμαχίας που στήριζε την αμερικανική εξωστρέφεια ως κρίσιμο παράγοντα, προσδιορίζοντας την ανάγκη για ανασύνθεση της στρατηγικής.
Η Κίνα και μια νέα στρατηγική αρχιτεκτονική
Η πιο ισχυρή πρόκληση προς τις ΗΠΑ προέρχεται από την Κίνα, σύμφωνα με τον Λομπέλ, που αναφέρει ότι η πολιτική του Κλίντον για την ενσωμάτωσή της στην διεθνή τάξη έχει αλλάξει. Ο Μπάιντεν χαρακτηρίζει την Κίνα ως τον μοναδικό ανταγωνιστή που διαθέτει την επιθυμία και την ικανότητα να αναμορφώσει τη διεθνή τάξη.
Η απάντηση της Ουάσινγκτον βρίσκεται σε μια νέα στρατηγική αρχιτεκτονική, με έμφαση στη συνεργασία με τους συμμάχους. «Οι ΗΠΑ δεν εγκαταλείπουν την Ευρώπη ή την Ασία», υπογραμμίζει ο Λομπέλ.
Η Ευρώπη και η «καυτή πατάτα»
Η προσδοκία για αύξηση των αμυντικών δαπανών στην Ευρώπη θα τροφοδοτήσει έντονο διάλογο. «Υπάρχει μια σταθερή πίτα πόρων», προειδοποιεί, αναδεικνύοντας τις νέες διαιρέσεις που θα προκύψουν.
«Περισσότερες …κατσαρόλες ίσως ξεχειλίσουν»
Η αποδέσμευση των ΗΠΑ έχει συνέπειες παγκοσμίως, καθώς λιγότεροι δρώντες θα είναι πρόθυμοι να παρέμβουν για να διαχειριστούν κρίσεις. «Όσο αυξάνεται η αποστροφή προς τις ξένες εμπλοκές, τόσο λιγότερες χώρες είναι πρόθυμες να βάλουν το καπάκι», εκτιμά ο Λομπέλ.
«Ο ρεαλισμός δεν έφυγε ποτέ»
Στην ερώτηση αν ο ρεαλισμός επιστρέφει στην αμερικανική εξωτερική πολιτική, ο Λομπέλ σημειώνει ότι αυτός ποτέ δεν έφυγε. «Η φιλελεύθερη παγκόσμια τάξη ραγίζει. Οι ρωγμές υπάρχουν εδώ και καιρό, αλλά δεν έχει καταρρεύσει» τονίζει, καταλήγοντας ότι η ιστορία της παγκόσμιας τάξης οδηγεί σε αργούς μετασχηματισμούς.
Μιλώντας σε Έλληνες φοιτητές, στο ΠΑΜΑΚ
Στη Θεσσαλονίκη, ο καθηγητής έδωσε την εναρκτήρια διάλεξη του Ινστιτούτου Διεθνών Ευρωπαϊκών και Αμυντικών Αναλύσεων για το ακαδημαϊκό έτος 2025-2026, με θέμα: «Η κατάρρευση της Αμερικανικής Φιλελεύθερης Τάξης».
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
