Ενδείξεις μιας πρώιμης κατοίκησης έχουν εντοπιστεί τα τελευταία χρόνια στην Κρήνη Χαλκιδικής, το μικρό χωριό των 380 κατοίκων που απέχει 44 χλμ από τη Θεσσαλονίκη και 23 χλμ από τα Νέα Μουδανιά. Προϊστορικά κατάλοιπα, όστρακα και αγγεία που προέρχονται από τυχαίες ανασκαφές μαρτυρούν ότι η περιοχή της Κρήνης πρωτοκατοικήθηκε στους προϊστορικούς χρόνους, διαπίστωση που καθιστά την μικρή Κρήνη ένα από τα παλιότερα χωριά της Χαλκιδικής. Η προϊστορική κατοίκηση ήταν η αρχή, ενώ βυζαντινά έγγραφα αποδεικνύουν την κομβική παρουσία του χωριού. Από το 1821 μέχρι την απελευθέρωση της Μακεδονίας, η Κρήνη εξελίχθηκε μέσα από καταστροφές και αναστηλώσεις, διατηρώντας τις ρίζες και τις παραδόσεις της. Σήμερα, οι απόγονοι των Μακεδονομάχων συνεχίζουν να παραμένουν στο χωριό, ενώ όσοι μετανάστευσαν επιστρέφουν κάθε καλοκαίρι για τις διακοπές τους, αναζητώντας τις μνήμες της παιδικής τους ηλικίας. Αναπόσπαστο κομμάτι του καλοκαιριού είναι ο πανηγυρικός εορτασμός του Δεκαπενταύγουστου, που δίνει στο χωριό τον παλμό της παράδοσης.
Κρήνη… από το κρύο της νερό
Η ιστορία της Κρήνης χάνεται στους αιώνες. Το όνομα του χωριού προήλθε από τις πηγές με κρύο νερό που βρίσκονταν διασκορπισμένες στον οικισμό. Σύμφωνα με το βιβλίο «Κρήνη Χαλκιδικής: Ιστορία-Παράδοση-Πολιτισμός», σε χειρόγραφα της Μονής Μεγίστης Λαύρας από το 1300 και το 1321 γίνονται οι πρώτες αναφορές για το χωριό της Κρήνης, όπως και της Βάβδου, τα οποία αφορούσαν τις οριοθετήσεις των γαιών της μονής στην περιοχή. Αρκετά μεταγενέστερες καταγραφές προέρχονται από οθωμανικά κατάστιχα του 16ου αιώνα. Το 1519 καταγράφονται 13 νοικοκυριά, ενώ το 1525 αυξάνονται σε 122, εκ των οποίων τα 108 ανήκουν σε οικογένειες «αλατάδων», δηλαδή ατόμων που ασχολούνταν με την παραγωγή αλάτων. Το 1527 καταγράφονται και γιουρούκοι, βοηθητικά στρατιωτικά σώματα Τούρκων που έβοσκαν τα ζώα τους στην περιοχή. Ωστόσο, η μοίρα του χωριού θα δοκιμαστεί τον Ιούνιο του 1821, όταν η Κρήνη συγκαταλέγεται στα 42 χωριά της Χαλκιδικής που καταστράφηκαν από τον Μπαϊράμ Πασά, με αφορμή τη μάχη των Βασιλικών. Παρά την καταστροφή, το χωριό αναγεννήθηκε.
Η νεότερη ιστορία αρχίζει το 1873 όταν το τσιφλίκι «Γκίρνε» (Κρήνη ή Κρύα Νερά) αγοράζεται ως ενιαίο κτήμα από πέντε ελληνικές οικογένειες, οι οποίες πούλησαν στη συνέχεια στρέμματα σε άλλες 36 οικογένειες, που εργάζονταν ως κολίγοι. Συνολικά η περιοχή ήταν έκτασης 29.640 στρεμμάτων. Από εκείνη τη στιγμή, η γη που τους έθρεφε γίνεται δική τους, με το όνομα του χωριού να παραμένει απαράλλαχτο. Στην πορεία του χρόνου, η Κρήνη έγινε το κεφαλοχώρι της περιοχής. Στις αρχές του 20ού αιώνα, στην κοινότητα της Κρήνης καταγράφηκαν οι πρόσφυγες της Μικρασιατικής Καταστροφής που μετοίκησαν στα γύρω χωριά. Παρά τις προσφυγικές ροές, η Κρήνη παρέμεινε το μοναδικό ντόπιο δημοτικό διαμέρισμα του Δήμου Ν. Προποντίδας. Σημαντική ήταν και η συμμετοχή των κατοίκων στους Μακεδονικούς Πολέμους, καθώς και στην Εθνική Αντίσταση κατά τη διάρκεια της Κατοχής, με αρκετούς να τιμώνται για τις θυσίες τους.
Ο ναός και τα μυστικά της γης
Το πιο σημαντικό μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς του χωριού είναι η εκκλησία, αφιερωμένη στον Άγιο Γεώργιο. Ο ναός, μια τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική του δευτέρου μισού του 19ου αιώνα, καταστράφηκε από πυρκαγιά το 1999 που προκάλεσαν ληστές. Προηγήθηκε στη θέση του ένας παλαιότερος ναός, ο οποίος είχε πυρποληθεί το 1821. Κατά τις εργασίες ανακατασκευής, η γη αποκάλυψε έναν αρχαιολογικό θησαυρό, με οικιστικά κατάλοιπα από την προϊστορική εποχή, όστρακα αγγείων μεταξύ του 14ου-15ου αιώνα και βυζαντινή κεραμική. Αν και δεν έχει διαπιστωθεί η ακριβής χρονολόγηση των προϊστορικών ευρημάτων, αυτά αποδεικνύουν ότι η Κρήνη κατοικήθηκε από την προϊστορική περίοδο μέχρι σήμερα, με έντονη παρουσία στους βυζαντινούς χρόνους.
Μεταπολεμικά χρόνια μέχρι σήμερα
Στα μεταπολεμικά χρόνια, ο πρωτογενής τομέας ήταν ο μόνος τρόπος επιβίωσης, με τους κάτοικους να ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Υπήρχαν μικρά καταστήματα στο χωριό που εξυπηρετούσαν βασικές ανάγκες. Η καθημερινότητα ήταν δύσκολη, ενώ οι γυναίκες έπρεπε να συνδράμουν στην οικονομική ενίσχυση της οικογένειας, δουλεύοντας σκληρά υπό αντίξοες συνθήκες. Ο πόλεμος άφησε επίσης ανοιχτές πληγές σε πολλές οικογένειες, με τις χήρες να προσπαθούν να επιβιώσουν μόνες τους. «Εγώ 12 χρονών βγήκα από το δημοτικό για να γίνω μοδίστρα. Ήθελα να πάω στο γυμνάσιο, αλλά η μαμά μου δεν με άφηνε γιατί ήμουν κορίτσι», σημειώνει η κ. Κουτσιούδη. Σήμερα, αν και η Κρήνη μπορεί να μην έχει διατηρήσει την παραδοσιακή της αρχιτεκτονική, εξελίσσεται μαζί με τα στοιχεία του παρελθόντος, όπως η ανάπλαση της κεντρικής πλατείας με την παλιά πηγή, το «Χαβούζι» να τροφοδοτεί το χωριό με καθαρό νερό.
Κάθε Δεκαπενταύγουστο «ευφραίνεται» η καρδιά και η ψυχή του χωριού
Οι μόνιμοι κάτοικοι, αλλά και πολλοί απόδημοι που επιστρέφουν κάθε Αύγουστο, δίνουν ζωή στο χωριό, φέρνοντας μαζί τους μνήμες και ιστορίες. Ο εορτασμός του Δεκαπενταύγουστου στην Κρήνη δεν είναι μόνο θρησκευτικό γεγονός, αλλά και κοινωνικό. Μετά τη Θεία Λειτουργία, η κοινότητα ετοιμάζεται για το μεγάλο πανηγύρι που ακολουθεί. Στο παρελθόν το πανηγύρι γινόταν το μεσημέρι σε δενδρόφυτες εκτάσεις κοντά στην εκκλησία. Σήμερα, οι εορτασμοί περιλαμβάνουν παραδοσιακούς χορούς, δημοτικά τραγούδια και φαγητό, με τους ντόπιους και τους επισκέπτες να ενώνουν τις δυνάμεις τους για να διατηρήσουν την παράδοση. Ο Δεκαπενταύγουστος δεν είναι απλώς ένα πανηγύρι. Είναι η ζωντανή απόδειξη ότι το χωριό συνεχίζει να αναπνέει, να δημιουργεί και να κρατά την ταυτότητά του. Οι κάτοικοι προωθούν την επιστροφή στον απλό τρόπο ζωής και τη διατήρηση της φυσικής ομορφιάς, καλώντας όλους να γνωρίσουν από κοντά ένα κομμάτι της αληθινής Χαλκιδικής.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
