Η «δημοκρατική εμβάθυνση» και η «πλήρως λειτουργική διακυβέρνηση» παραμένουν ένα ανοιχτό ζήτημα για το κράτος της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, τριάντα χρόνια μετά τη Συμφωνία του Ντέιτον, τονίστηκε κατά την πρώτη ημέρα των εργασιών του τριημέρου διεθνούς συνεδρίου της Νομικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης, που πραγματοποιείται στο κτίριο της Παλιάς Φιλοσοφικής Σχολής, με αφορμή τα τριάντα χρόνια από τη Συμφωνία του Ντέιτον.
Όπως αναδείχθηκε από τις τοποθετήσεις των ομιλητών, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη εξακολουθεί να ισορροπεί ανάμεσα στην ειρήνη που προσέφερε το Ντέιτον και στην ανάγκη για ένα πιο λειτουργικό, σύγχρονο πολιτειακό πλαίσιο, ένα δίλημμα που απαιτεί πολιτική βούληση, διεθνή στήριξη και ευρύ δημόσιο διάλογο.
Στο μήνυμά του, ο υφυπουργός Ανάπτυξης, αρμόδιος για θέματα Έρευνας και Καινοτομίας, Σταύρος Καλαφάτης, τόνισε ότι «η σταθερότητα και η ανάπτυξη στα Δυτικά Βαλκάνια αποτελούν στρατηγική προτεραιότητα της Ελλάδας» και υπογράμμισε τον ρόλο της χώρας στην υποστήριξη της ειρηνευτικής συμφωνίας.
Ο καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο του Ανατολικού Σαράγεβο Γκόραν Μάρκοβιτς ανέδειξε τις «θεμελιώδεις αδυναμίες» του Συντάγματος της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, το οποίο αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της Συμφωνίας. Τόνισε ότι τρεις δεκαετίες μετά, το κράτος παραμένει «πολύπλοκο» και «ομοσπονδιακό στην πράξη», με συνεχιζόμενες πολιτικές διαφωνίες, ακόμη και για τον χαρακτήρα του πολέμου της δεκαετίας του ’90. «Η συνταγματική δομή εξασφαλίζει εθνοτική εκπροσώπηση, αλλά εμποδίζει την πλήρη λειτουργικότητα του κράτους», σημείωσε ο κ. Μάρκοβιτς.
Ο αντιπρύτανης, καθηγητής Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Ιάκωβος Μιχαηλίδης χαρακτήρισε τη Συμφωνία του Ντέιτον «ιστορικό σταθμό» που απέτρεψε τη διάλυση της Βοσνίας, αλλά υπογράμμισε ότι «άφησε ανοιχτά ερωτήματα για το μέλλον της περιοχής και στην προοπτική για περισσότερη δημοκρατία και συνεργασία στη Νοτιοανατολική Ευρώπη».
Ο κοσμήτορας της Νομικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Παναγιώτης Γκλαβίνης σημείωσε ότι «η εμπειρία της Βοσνίας δείχνει πόσο δύσκολη είναι η ισορροπία ανάμεσα στην ανάγκη για άμεση ειρήνευση και στην οικοδόμηση βιώσιμων θεσμών», επισημαίνοντας τη σημασία της διεθνούς συνεργασίας για τη διασφάλιση της ειρήνης.
Ο διδάκτορας και επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου του Σαράγεβο Χαρούν Ίσεριτς (Harun Iserić) επεσήμανε κρίσιμα σημεία που αναδείχθηκαν και από άλλους ομιλητές, σχετικά με τη φυσιογνωμία του κράτους που προέκυψε μετά τη Συμφωνία του Ντέιτον. «Το Σύνταγμα που προέκυψε από το Ντέιτον δεν όρισε με σαφήνεια τον χαρακτήρα του κράτους. Η Βοσνία-Ερζεγοβίνη περιγράφεται ως πολύπλοκο κράτος και αυτό παράγει διαρκείς αμφισβητήσεις», ανέφερε και πρόσθεσε: «Η Συμφωνία εξυπηρετούσε, πρωτίστως, τον άμεσο στόχο της λήξης των εχθροπραξιών και η συνταγματική αρχιτεκτονική του σχεδιάστηκε υπό πολιτικές και πρακτικές πιέσεις της εποχής και με την παρουσία ξένων παραγόντων, γι’ αυτό και δεν ανταποκρίνεται πλήρως σε σύγχρονες δημοκρατικές απαιτήσεις».
Ο ίδιος προειδοποίησε ότι η απόπειρα «να ανοίξει» κανείς τη Συμφωνία χωρίς σαφή στρατηγικό σχέδιο μπορεί να λειτουργήσει σαν «το άνοιγμα ενός κουτιού της Πανδώρας», δηλαδή να αποσταθεροποιήσει εύθραυστες ισορροπίες. Ταυτόχρονα, σημείωσε, ωστόσο, ότι «η αδράνεια δεν μπορεί να είναι μόνιμη λύση».
Σύμφωνα με τον κ. Ίσεριτς, οι προσπάθειες για συνταγματικές και θεσμικές μεταρρυθμίσεις συναντούν πολιτικά, ιδεολογικά και λειτουργικά εμπόδια. Το σύστημα εξασφαλίζει αντιπροσώπευση βάσει εθνοτικών ομάδων, αλλά δυσκολεύει την αποτελεσματική κρατική λειτουργία και τη δημοκρατική εμβάθυνση.
Οι ομιλητές συμφώνησαν ότι το Ντέιτον πέτυχε τον άμεσο στόχο του, τη λήξη των εχθροπραξιών, αλλά δεν έλυσε τα βαθύτερα ζητήματα δημοκρατικής διακυβέρνησης και λειτουργικότητας. Η συζήτηση για μεταρρυθμίσεις παραμένει αναγκαία, αλλά και εξαιρετικά ευαίσθητη, καθώς το Σύνταγμα εξακολουθεί να θεωρείται αναπόσπαστο στοιχείο της συμφωνίας που συγκρότησε το κράτος.
Στις εργασίες της πρώτης μέρας του συνεδρίου παραβρέθηκε, μεταξύ άλλων, η αντιδήμαρχος του Δήμου Θεσσαλονίκης Θεοδώρα Λειψιστινού, πανεπιστημιακοί από τα Βαλκάνια και την Ευρώπη, πολιτικοί επιστήμονες, ερευνητές και φοιτητές.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
