Σχολή Ισλαχανέ, Σχολή Τεχνών και Επαγγελμάτων Χαμιδιέ, Επαγγελματική Σχολή των Ορφανών, Πολυτεχνική Σχολή Μιδάτ Πασά, Μηχανουργείο Αξιλιθιώτη. Βρίσκεται στις παρυφές της Άνω Πόλης από το 1874 (ή 1876 σύμφωνα με άλλες ιστορικές πηγές), στο ανατολικό άκρο της οδού Αγίου Δημητρίου, μεταξύ των οδών Αποστόλου Παύλου και Ελένης Ζωγράφου.
Το γνωστό σήμερα ως Πολυχώρος Πολιτισμού Ισλαχανέ, με τις ποικίλες χρήσεις και ονομασίες του στο πέρασμα των χρόνων, από τα τέλη του 19ου αιώνα έως σήμερα, μαρτυρά μεγάλο κομμάτι της ιστορίας της Θεσσαλονίκης. Ανθεκτικό στον χρόνο ως κτίριο, αλλά και ως λειτουργία, το Ισλαχανέ μεταμορφώθηκε αρκετές φορές, ωστόσο πυρήνας της ύπαρξής του παραμένει, με διαφορετικούς τρόπους, η προσφορά στην κοινότητα. Παρόλο που δεν είναι από τα πλέον γνωστά μνημεία της πόλης, η ιστορία του αναδεικνύει την ανθεκτικότητα της Θεσσαλονίκης απέναντι σε αλλαγές καθεστώτων, πληθυσμών και χρήσεων. Η ανθεκτικότητά του είναι ο λόγος που το Ισλαχανέ επιλέχθηκε να «πρωταγωνιστήσει» στην εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε το απόγευμα της Δευτέρας, από το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας/Τμήμα Κεντρικής Μακεδονίας (ΤΕΕ/ΤΚΜ) και τον Σύλλογο Αρχιτεκτόνων Θεσσαλονίκης (ΣΑΘ), με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Αρχιτεκτονικής.
Η νέα τάση στην αρχιτεκτονική φέρνει στο προσκήνιο την επανάχρηση παλιών κτιρίων και το Ισλαχανέ αφενός αποτελεί παράδειγμα επανάχρησης, αφετέρου ξεχωρίζει για την ιστορία και την αρχιτεκτονική του – παράδειγμα της οθωμανικής αρχιτεκτονικής με νεοκλασικά στοιχεία- καθώς και για την υποδειγματική αποκατάστασή του. Το όνομά του ετυμολογικά προέρχεται από το islā που σήμαινε τακτοποίηση/αποκατάσταση και hane που σήμαινε σπίτι. Εκείνη η αποκατάσταση είχε να κάνει με την εκπαίδευση των ορφανών της πόλης, καθώς πρωτολειτούργησε σαν ένα πρωτοποριακό ίδρυμα, ένα ορφανοτροφείο και επαγγελματική σχολή για νεαρά αγόρια ανεξαρτήτου θρησκείας.
Οι μαθητές διδάσκονταν τέχνες, όπως η ξυλουργική, η υφαντουργία, η σιδηρουργία, η ραπτική και η υποδηματοποιία. Με την απελευθέρωση της πόλης, το κτίριο περιήλθε στο Δημόσιο και στέγασε προσφυγικές ελληνικές οικογένειες, λειτουργώντας ως Γυμνάσιο, ενώ από το 1920 έως το 1989 νοικιαζόταν σε ιδιώτες προκειμένου να στεγαστούν βιοτεχνικές χρήσεις, ανάλογες με τα αρχικά εργαστήρια που υπήρχαν στη Σχολή.
«Το Ισλαχανέ είναι ένας συμβολικός τόπος για εμάς, γιατί εδώ διδάσκονταν τεχνικά επαγγέλματα. Πρέπει να ξαναδώσουμε σε αυτόν τον τομέα τη θέση που του αρμόζει», δήλωσε ο Δημήτρης Αμπόνης, πρόεδρος του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων Θεσσαλονίκης. Το 1992, το κτίριο χαρακτηρίστηκε ως «ιστορικό διατηρητέο μνημείο που χρήζει κρατικής προστασίας». Εντάχθηκε σε προγράμματα χρηματοδότησης και η Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων & Τεχνικών Έργων Κεντρικής Μακεδονίας ολοκλήρωσε την πλήρη αποκατάσταση του κτιρίου και τη μετατροπή του σε Πολυχώρο Πολιτισμού.
Από το 2017, ο Πολυχώρος Πολιτισμού Ισλαχανέ έχει φιλοξενήσει εκατοντάδες εκδηλώσεις, κυρίως πολιτιστικές, ενώ η μόνιμη έκθεση του χώρου αφηγείται την ιστορία του με υλικά τεκμήρια, φωτογραφίες και σχέδια. «Πρόκειται για ένα κτίριο που άντεξε στον χρόνο και έχει ενταχθεί με μεγάλη επιτυχία στον σύγχρονο αστικό ιστό», σημείωσε η πρόεδρος της Μόνιμης Επιτροπής Αρχιτεκτονικών Θεμάτων του ΤΕΕ/ΤΚΜ Ναταλία Παντελίδου, προσθέτοντας ότι η τάση σήμερα στην Αρχιτεκτονική είναι αυτή της επανάχρησης.
«Αυτό είναι το μοναδικό κτίριο που έμεινε στη γειτονιά. Αν είχαν διατηρηθεί και τα υπόλοιπα και είχαν αποκατασταθεί, αυτή θα ήταν η πιο όμορφη γειτονιά της Θεσσαλονίκης», σημείωσε η Σοφία Χριστοφορίδου, επίτιμη προϊσταμένη ΥΠΠΟ/ΥΝΜΤΕΚΜ.
ΦΩΤ./ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
