Η μελέτη της ιστορίας είναι ένα παζλ. Σκεφτείτε το πιο δύσκολο παζλ που υπάρχει σήμερα, πολλαπλασιάστε τα κομμάτια του επί 1000 και μετά εξαφανίστε το 90%! Τώρα προσπαθήστε να φτιάξετε την εικόνα. Με αυτά τα λόγια, ο ερευνητής της Google DeepMind Γιάννης Ασσαέλ περιγράφει τη δυσκολία που αντιμετωπίζουν οι ιστορικοί παγκοσμίως στην ανασύσταση του παρελθόντος. Από σήμερα (Τετάρτη 23/7) έχουν στη διάθεσή τους ένα δωρεάν εργαλείο τεχνητής νοημοσύνης (ΤΝ), το οποίο τους βοηθά να επανεμφανίσουν πολλά από τα εξαφανισμένα κομμάτια του παζλ.
Πρόκειται για τον «Αινεία», το πρώτο σύστημα εννοιολογικής πλαισίωσης αρχαίων κειμένων, σχεδιασμένο για την καλύτερη ερμηνεία, απόδοση και αποκατάσταση κατεστραμμένων αρχαίων επιγραφών στη λατινική γλώσσα. Το σύστημα αναπτύχθηκε από την Google DeepMind και το Πανεπιστήμιο του Nottingham, σε συνεργασία με ερευνητές από τα πανεπιστήμια του Warwick και της Οξφόρδης καθώς και το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Η διαδραστική έκδοση του «Αινεία» είναι επίσης από σήμερα δωρεάν διαθέσιμη σε φοιτητές, ερευνητές, εκπαιδευτικούς, επαγγελματίες μουσείων και άλλες ειδικότητες, στη διεύθυνση «predictinghistory.com». Ο «Αινείας» είναι ένα πολυτροπικό νευρωνικό δίκτυο παραγωγικής τεχνητής νοημοσύνης. Δεν επεξεργάζεται μόνο λέξεις, αλλά και εικόνες. Για να προσδιορίσει τη γεωγραφική προέλευση μιας επιγραφής, αναλύει τόσο το ίδιο το κείμενο όσο και οπτικές πληροφορίες, όπως φωτογραφίες.
Η γραφή ήταν βασικό συνδετικό χαρακτηριστικό του ρωμαϊκού κόσμου. Επιγραφές που διασώζουν αρχαία πολιτικά γκράφιτι, ρομαντικά ποιήματα, επιτάφιους, εμπορικές συναλλαγές, ακόμη και προσκλήσεις γενεθλίων και μαγικά ξόρκια, προσφέρουν στους σύγχρονους ιστορικούς μια ματιά σε αυτόν τον αρχαίο κόσμο. Αυτά τα κείμενα είναι συχνά αποσπασματικά και φθαρμένα από τον χρόνο. Η αποκατάσταση, η χρονολόγηση και ο γεωγραφικός τους προσδιορισμός είναι σχεδόν αδύνατα χωρίς πληροφορίες για το ιστορικό τους πλαίσιο, και ειδικά χωρίς τη σύγκριση με παρόμοιες επιγραφές. Αυτό το κενό έρχεται να καλύψει ο «Αινείας».
Όπως επισημαίνουν οι ερευνητές, σε εργασία δημοσιευμένη στο επιστημονικό περιοδικό «Nature», οι ιστορικοί παραδοσιακά βασίζονται στην εμπειρογνωμοσύνη τους και σε εξειδικευμένες πηγές για τον εντοπισμό «παραλλήλων» κειμένων. Ο «Αινείας» βελτιώνει και επιταχύνει σημαντικά αυτή τη διαδικασία, αναλύοντας εκατοντάδες χιλιάδες λατινικές επιγραφές και ανακτώντας κειμενικά και εννοιολογικά «παράλληλα» μέσα σε δευτερόλεπτα!
Για την εκπαίδευση του μοντέλου, όπως εξηγεί ο Γιάννης Ασσαέλ, συνδυάστηκαν τρεις μεγάλες βάσεις δεδομένων, που περιλάμβαναν μεταξύ άλλων 176.000 αρχαίες επιγραφές στα λατινικά. Στο ερώτημα αν ένας ιστορικός μπορεί να βελτιώσει την απόδοσή του χρησιμοποιώντας το εργαλείο αυτό και κατά πόσο τα παράλληλα κείμενα του «Αινεία» ήταν κατάλληλα για την έρευνά τους, εννέα στους δέκα απάντησαν θετικά.
Το πιο σημαντικό είναι ότι εννέα στις δέκα φορές απάντησαν ότι είδαν τα παράλληλα κείμενα που τους έδωσε ο Αινείας ως σημείο έναρξης έρευνας. Αυτό δείχνει την αξία του εργαλείου στην ανακάλυψη πληροφοριών, η οποία είναι ιδιαίτερα δύσκολη στη δουλειά των ιστορικών. Ο «Αινείας» εξελίσσει αυτή τη διαδικασία με τη χρήση ΤΝ», λέει ο Γιάννης Ασσαέλ.
Τα αποτελέσματα της χρήσης του «Αινεία» είναι εντυπωσιακά. Ο «Αινείας» αποκαθιστά κατεστραμμένες επιγραφές με ακρίβεια 73% στις 20 κορυφαίες προτάσεις για κενά έως δέκα χαρακτήρων. Το ποσοστό αυτό μειώνεται στο 58% όταν το μήκος του κενού είναι άγνωστο. Επίσης, το σύστημα μπορεί να εντοπίσει με ακρίβεια 72% σε ποια από τις 62 ρωμαϊκές επαρχίες γράφτηκε μια επιγραφή.
Ο «Αινείας», όπως σχολιάζει ο Γιάννης Ασσαέλ, καταδεικνύει πώς οι άνθρωποι και οι μηχανές μπορούν να συνεργάζονται αποδοτικά. Η συνεργασία αυτή δεν αποτελεί ανταγωνισμό, αλλά ενίσχυση της έρευνας. Οι ερευνητές έχουν σχεδιάσει νέο εκπαιδευτικό πρόγραμμα για τα ευρωπαϊκά σχολεία, το οποίο θα ανοίξει νέους δρόμους για μαθητές και μαθήτριες.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
