Στο Πρακτορείο FM και στην εκπομπή της Τάνιας Μαντουβάλου «104,9 ΜΥΣΤΙΚΑ ΥΓΕΙΑΣ», ο νομικός σύμβουλος του ΠΙΣ, Ευάγγελος Κατσίκης, επισημαίνει τους κινδύνους που ελλοχεύουν από τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης για ασθενείς και γιατρούς. Το μεγαλύτερο νομικό στοίχημα για το μέλλον της τεχνητής νοημοσύνης στην υγεία είναι η σαφής και λειτουργική οριοθέτηση της ευθύνης σε περίπτωση σφάλματος, αναφέρει ο κ. Κατσίκης, προσθέτοντας ότι η πολυπλοκότητα των συστημάτων ΤΝ δυσχεραίνει τον εντοπισμό του υπαίτιου, όταν μια λανθασμένη πρόβλεψη ή διάγνωση προκαλέσει βλάβη στον ασθενή. Η ανάγκη για ένα σύγχρονο νομικό πλαίσιο, που να προβλέπει διάφορα επίπεδα ευθύνης και ελέγχου, είναι επιτακτική. Οι ανησυχίες των ασθενών σχετικά με τις διαγνώσεις που γίνονται με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης, καθώς και οι ενέργειες που μπορούν να αναλάβουν σε περίπτωση λάθους, είναι κρίσιμα ζητήματα που απασχολούν την επιστημονική κοινότητα.
Ακολουθεί αναλυτικά η συνέντευξη που παραχώρησε στο Πρακτορείο FM ο νομικός σύμβουλος του Πανελληνίου Ιατρικού Συλλόγου Ευάγγελος Κατσίκης:
Ερ: Υπάρχει τρόπος να ενισχυθεί η εμπιστοσύνη του κοινού στην τεχνητή νοημοσύνη στην υγεία;
Απ: Η ενίσχυση της εμπιστοσύνης του κοινού στην τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ) στον τομέα της υγείας απαιτεί θεσμικές εγγυήσεις διαφάνειας, λογοδοσίας και επιστημονικής εγκυρότητας. Τα συστήματα ΤΝ πρέπει να είναι πλήρως κατανοητά από τους επαγγελματίες υγείας και να παρέχουν δυνατότητα επεξήγησης των αποφάσεών τους, ώστε να αποφεύγεται η αίσθηση ενός «μαύρου κουτιού». Απαιτείται επίσης πιστοποίηση των αλγορίθμων σύμφωνα με διεθνή ιατρικά πρότυπα, με δημόσια διαθέσιμες αξιολογήσεις κινδύνου. Ο ρόλος θεσμών όπως οι επιστημονικές ενώσεις και οι Ιατρικοί Σύλλογοι είναι αποφασιστικός, καθώς προσφέρουν επιστημονικά τεκμηριωμένη αξιολόγηση ιατρικών πράξεων.
Η εμπιστοσύνη ενισχύεται μέσω της ενεργούς συμμετοχής των γιατρών στη σχεδίαση και τη χρήση των ΤΝ συστημάτων, διασφαλίζοντας ότι παραμένουν εργαλεία υποστήριξης και όχι υποκατάστατα της κλινικής κρίσης.
Ερ: Ποιο είναι το μεγαλύτερο νομικό στοίχημα για το μέλλον της τεχνητής νοημοσύνης στην υγεία;
Απ: Το μεγαλύτερο νομικό στοίχημα για το μέλλον της ΤΝ στην υγεία είναι η σαφής και λειτουργική οριοθέτηση της ευθύνης σε περίπτωση σφάλματος. Η πολυπλοκότητα των συστημάτων ΤΝ καθιστά δύσκολο τον εντοπισμό του υπαίτιου όταν μια λανθασμένη πρόβλεψη ή διάγνωση προκαλέσει βλάβη στον ασθενή. Η απόδοση ευθύνης μεταξύ ιατρού, παρόχου ΤΝ, κατασκευαστή λογισμικού και παρόχου υπηρεσιών υγείας είναι μια πρόκληση. Απαιτείται συνεπώς, ένα σύγχρονο νομικό πλαίσιο, που να προβλέπει διαφορετικά επίπεδα ευθύνης και ελέγχου.
Η εμπειρία από χώρες με ανεξάρτητες επιτροπές αξιολόγησης, όπως το ONIAM στη Γαλλία και το NHS Resolution στο Ηνωμένο Βασίλειο, προσφέρει λειτουργικά πρότυπα αποζημιώσεων, χωρίς επίπονες δικαστικές διαμάχες. Ένα προσαρμοσμένο πλαίσιο θα μπορούσε να βοηθήσει και την Ελλάδα.
Ερ: Ποιες είναι οι ανησυχίες για τον ασθενή όταν η διάγνωση γίνεται με τη βοήθεια τεχνητής νοημοσύνης;
Απ: Οι κύριες ανησυχίες για τον ασθενή όταν η διάγνωση βασίζεται στην ΤΝ σχετίζονται με την ασφάλεια, τη διαφάνεια και τη νομική προστασία. Υπάρχει ο φόβος ότι ένα λανθασμένο αποτέλεσμα από τον αλγόριθμο θα μπορούσε να οδηγήσει σε λάθος διάγνωση ή ακατάλληλη θεραπεία. Η έλλειψη δυνατότητας επεξήγησης των αποφάσεων της ΤΝ δυσχεραίνει την αμφισβήτηση του αποτελέσματος από τον ασθενή ή τον θεράποντα ιατρό. Επίσης, η ασάφεια σχετικά με την ευθύνη δημιουργεί ένα περιβάλλον καχυποψίας.
Ερ: Μπορεί ένας ασθενής να διεκδικήσει αποζημίωση αν η τεχνητή νοημοσύνη κάνει λάθος;
Απ: Ναι, ένας ασθενής μπορεί να διεκδικήσει αποζημίωση σε περίπτωση που υποστεί βλάβη εξαιτίας σφάλματος από ΤΝ, αλλά το νομικό σύστημα συχνά καθυστερεί ή δυσκολεύεται να αξιολογήσει τέτοια περιστατικά, λόγω έλλειψης τεχνογνωσίας. Το βασικό πρόβλημα είναι ο προσδιορισμός της ευθύνης: αν η ΤΝ λειτούργησε ως υποστηρικτικό εργαλείο, η ευθύνη πιθανόν θα βαρύνει τον ιατρό, ενώ αν η απόφαση ήταν αυτόματη, εγείρονται ερωτήματα για την ευθύνη του κατασκευαστή ή του παρόχου υπηρεσιών υγείας. Η εμπειρία από άλλα κράτη δείχνει ότι συστήματα εξωδικαστικής αποζημίωσης διευκολύνουν τις αξιώσεις χωρίς να απαιτείται απόδειξη υπαιτιότητας.
Στην Ελλάδα, ένα σώμα εξειδικευμένων και καταρτισμένων πραγματογνωμόνων στον Π.Ι.Σ. θα μπορούσε να λειτουργήσει επικουρικά στο δικαστικό σύστημα, προσφέροντας επιστημονική τεκμηρίωση που ενισχύει τη θέση του ασθενούς σε ενδεχόμενη διεκδίκηση.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
