Τον Απρίλιο του 1941 οι Γερμανοί εισέρχονται στην Αθήνα. Στο Μέγαρο της Βουλής, τα Παλαιά Ανάκτορα, εγκαθίσταται η διορισμένη από τους Γερμανούς κυβέρνηση και υπηρεσίες της γερμανικής διοίκησης. Μέρος του Μουσείου Ενθυμίων του Γεωργίου Α΄ παραχωρείται στον Ελληνοϊταλικό Σύνδεσμο. Τα πολυτιμότερα αντικείμενα του μουσείου μεταφέρονται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και τα υπόλοιπα παραμένουν στο κτήριο της Βουλής (ήταν εκθέματα που βρίσκονταν σε διάφορες αποθήκες από το 1930 και, με εντολή του Γεωργίου Β’, το 1936 είχαν μεταφερθεί σε τρεις αίθουσες του νοτιοδυτικού τμήματος του ισογείου της Βουλής). Στο Κτήριο παραμένει και το Υπουργείο Ασφαλείας το οποίο είχε εγκατασταθεί εκεί με αναγκαστικό νόμο της δικτατορικής κυβέρνησης Μεταξά, νόμος ο οποίος προέβλεπε ότι επιτρέπεται να στεγάζονται και άλλες υπηρεσίες στα Παλαιά Ανάκτορα, μεταξύ των οποίων και η Αερολέσχη της Ελλάδος.
Οι Γερμανοί, μέχρι την αποχώρησή τους από την Αθήνα, τον Οκτώβριο του 1944, χρησιμοποίησαν κυρίως το ισόγειο του Μεγάρου της Βουλής, στο οποίο εγκατέστησαν την διορισμένη κατοχική κυβέρνηση, και τον πρώτο όροφο, όπου εγκατέστησαν γερμανικές υπηρεσίες και διατήρησαν τις υπηρεσίες του Υπουργείου Ασφαλείας.
Την ώρα της απελευθέρωσης, τα Παλαιά Ανάκτορα αποτελούσαν μια σημαντική διοικητική εστία των Αθηνών και ο έλεγχος τους ήταν κρίσιμης σημασίας για το πώς θα πορευόταν η χώρα στη μεταπολεμική εποχή.
Ο υποστράτηγος Παναγιώτης Σπηλιωτόπουλος, στρατιωτικός διοικητής Αθηνών, διορισμένος από την κυβέρνηση Γεωργίου Παπανδρέου, έπρεπε να εξασφαλίσει τον έλεγχο των Παλαιών Ανακτόρων το ίδιο πρωί που οι Γερμανοί θα αποχωρούσαν από την Αθήνα. Τα ξημερώματα της 12ης Οκτωβρίου 1944, ανέθεσε την κατάληψη των Παλαιών Ανακτόρων σε ομάδα της ΡΑΝ (αντιστασιακή οργάνωση επί κατοχής), υπό τη διοίκηση του γιού του, νεαρού Επαμεινώνδα Σπηλιωτόπουλου. Αμέσως μετά, εγκαταστάθηκε εκεί ο ίδιος ο Παναγιώτης Σπηλιωτόπουλος και η Στρατιωτική Διοίκηση.
Ο Επαμεινώνδας Σπηλιωτόπουλος, μετέπειτα καθηγητής Δημοσίου Δικαίου του Πανεπιστημίου Αθηνών και Ακαδημαϊκός έχει περιγράψει την κατάληψη του κτηρίου.
«Ο πατέρας μου μού είχε δώσει εντολή να καταλάβουμε τα Παλαιά Ανάκτορα, όπου είναι σήμερα η Βουλή, και όποιο άλλο κτήριο μπορούσαμε, το ταχύτερο δυνατόν. Μου είχαν δώσει και γραπτές διαταγές, σφραγισμένες εκ μέρους της Στρατιωτικής Διοίκησης Αττικής. Το πρωί της 12ης Οκτωβρίου πήρα καμιά δεκαριά μέλη του Λόχου (ενν. της ομάδας του στη ΡΑΝ που είχε αυτή την ονομασία) και τρέξαμε στα Παλαιά Ανάκτορα, όπου δεν υπήρχε κανείς μέσα. Οι Γερμανοί είχαν αφήσει τα συρματοπλέγματα – κινητά συρματοπλέγματα, σε κάτι ξύλινες κατασκευές. Βάλαμε λοιπόν αμέσως τα συρματοπλέγματα στις τέσσερις εισόδους, δύο στη Βασιλίσσης Σοφίας και δύο προς την πλευρά του Αγνώστου Στρατιώτη, και τοποθέτησα φρουρά, με βλοσυρό ύφος, με τουφέκια και κράνη… Μετά πέντε λεπτά έρχεται μια ομάδα του ΕΑΜ. Τους λέω, Παιδιά το κτήριο κατελήφθη κατόπιν διαταγής της Στρατιωτικής Διοικήσεως. Ορίστε και η διαταγή. Είμαι υποχρεωμένος να σας πω ότι δεν μπορείτε να περάσετε. Το σεβάστηκαν».
Εφημερίδα «Ελευθερία»-Τετάρτη, 11 Οκτωβρίου 1944:
ΕΛΗΦΘΗΣΑΝ ΧΘΕΣ ΟΡΙΣΤΙΚΑΙ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΔΙΑ ΤΗΝ ΤΗΡΗΣΙΝ ΤΗΣ ΤΑΞΕΩΣ ΕΙΣ ΤΗΝ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ
Ο στρατιωτικός διοικητής κ. Σπηλιωτόπουλος έσχε και χθες συνεργασίαν μετά των Υπουργών κ.κ. Τσάτσου και Ζεύγου, μετά το πέρας δε αυτής, επελθούσης σχετικής συμφωνίας, εξεδόθη η αφορώσα την τήρησιν της τάξεως διαταγή ήτις και εκοινοποιήθη προς όλους τους αρμοδίους. Δια της διαταγής ταύτης, η Πρωτεύουσα χωρίζεται εις κεντρικήν ζώνην και περιφερειακούς τομείς, ορίζονται δε λεπτομερώς τα της τηρήσεως της τάξεως εις έκαστον εξ αυτών.
Βασική δύναμις επί της οποίας θα στηριχθή η τάξις, είναι το σώμα της Αστυνομίας Πόλεων, η Πυροσβεστική Υπηρεσία και η Χωροφυλακή εις την οποία ειδικώτερον, θ΄ανατεθή η φρούρησις των δημοσίων κτιρίων.
Εφ΄όσον παραστή ανάγκη, θα χρησιμοποιηθεί και ο Εθνικός Στρατός, αποτελούμενος από ένοπλα τμήματα των εθνικών οργανώσεων και, ο οποίος θα τελεί εν επιφυλακή. Ως προς τον ΕΛΑΣ, τούτου, ωρισμένα τμήματα θα χρησιμοποιηθούν δια την τήρησιν της τάξεως εις καθορισθείσας περιφερείας….»
Εφημερίδα «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ»-Πέμπτη 12 Οκτωβρίου 1944
Η ΑΠΟΧΩΡΗΣΙΣ ΤΩΝ ΓΕΡΜΑΝΩΝ
Εξ εγκύρου πηγής εγνώσθη ότι χθες το απόγευμα οι Γερμανοί ειδοποίησαν τας συνεργασθείσας μετ΄αυτών αρχάς και τα Τάγματα Ευζώνων ότι σήμερον θα προβούν εις την επίσημον υποστολήν της σημαίας των επί της Ακροπόλεως. Κατέστη επίσης γνωστόν ότι θα καταθέσουν στέφανον εις τον τάφον του Αγνώστου Στρατιώτου. Εκ των παρατηρηθεισών κινήσεων απαγγιστρώσεως του Γερμανικού στρατού των δύο τελευταίων ημερών, είναι απολύτως σαφές ότι ο χρόνος όστις απομένει μέχρι της ολοσχερούς εγκαταλείψεως της Πρωτευούσης υπ’ αυτών είναι πλέον ελάχιστος.
Το απόγευμα χθες οι Γερμανοί ειδοποίησαν ότι θα παραδώσουν σήμερον και τον σιδηροδρομικόν σταθμόν των ΣΕΚ.
Αργά, κατά τα εσπερινάς ώρας, ελέγετο ότι οι Γερμανοί επέδωσαν εις τον Δήμαρχον Αθηναίων έγγραφον διαβεβαίωσιν περί του ότι η πόλις των Αθηνών θα θεωρηθεί ανοχύρωτος.
Καθ΄όλην την νύκτα, οι αναμένοντες εις τας Αθήνας Γερμανικοί σχηματισμοί ευρίσκονται εν συναγερμώ, έτοιμοι προς αναχώρησιν ανά πάσα στιγμή.
Εφημερίδα «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ»-Παρασκευή 13 Οκτωβρίου 1944
ΑΙ ΑΘΗΝΑΙ ΠΑΝΗΓΥΡΙΖΟΥΝ ΑΠΟ ΧΘΕΣ ΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΙΝ ΤΩΝ
ΟΙ ΤΕΛΥΤΑΙΟΙ ΓΕΡΜΑΝΟΙ ΕΦΥΓΑΝ ΑΦΟΥ ΥΠΕΣΤΕΙΛΑΝ ΤΑΣ ΣΗΜΑΙΑΣ ΤΩΝ
«….. Τμήματα του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ παρήλασαν. Τμήματα του Εθνικού Στρατού επίσης. Πόσα χειροκροτήματα. Πόσα ζήτω, πόσα τραγούδια. Η ΕΠΟΝ και το ΕΑΜ με τα συνθήματά των. Ενθουσιασμοί.
– Από όλα τα τραγούδια, ένα ήταν το συγκινητικώτερον:
Σε γνωρίζω από την κόψη
Του σπαθιού την τρομερή
Σε γνωρίζω από την όψη
Που με βιά μετράει τη γη.
– Μια μουσική επαιάνισε το «Κορόϊδο Μουσολίνι». Μια άλλη έδωσε τον τόνον εις αυτοσχέδιον διαδήλωσιν με αντάρτικα τραγούδια.
– Και οι Κουισλίγκς; Ο Ράλλης προσήλθεν εις το κρατητήριον με το μονόκλ. Ο Τσολάκογλου απαθής. Ο Λούβαρης με την βεβαιότητα ότι έχει προσφέρει…εθνικάς υπηρεσίας!!! Οικτρόν θέαμα Δον Κιχώτη. Συνελήφθη και ο πολύς Σταυρίδης ο τριεψηλίτης πρώην κομμουνιστής ηγέτης και εξομώτης της ιδεολογίας του. Ο Μπόγιας ήρπασε τον Θεόφιλον Βουτσινάν. Ο πολύς Τραυλός έχει εξαφανισθή.
– Τα μέλη της Τριμελούς Τσάτσος-Μανουηλίδης-Ζέβγος εγκατεστάθησαν στα Παλαιά Ανάκτορα. Εκεί και ο κ. Σπηλιωτόπουλος. Φρούραρχος Αθηνών είναι ο Συνταγματάρχης κ.Αντωνόπουλος. Πότε θα εγκατασταθεί η κυβέρνησις εις τας Αθήνας δεν εγνώσθη. Στιγμαί μας χωρίζουν πάντως. Η κυβέρνησις θα ρυθμίση την σωρείαν των αμέσων προβλημάτων που παρουσιάζονται.
– Το Γραφείον Τύπου της κυβερνήσεως εγκατεστάθη εις την οδό Φιλελλήνων και Ξενοφώντος. Ο κ. Ακρίτας ο οποίος το διευθύνει είναι εκλεκτός συνάδελφος
Ενδεικτικές πηγές:
– «Το κτήριο της Βουλής των Ελλήνων»-εκδ. Βουλή των Ελλήνων
– «Έδρα της Βουλής των Ελλήνων: Το κτήριο του κοινοβουλίου και η εξέλιξη του πολιτικού συστήματος από το 1934 έως τις ημέρες μας»-Ευάνθης Χατζηβασιλείου
– «Ένας έφηβος στην κατοχή»-Επαμεινώνδας Π. Σπηλιωτόπουλος
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
