Το Φθινόπωρο βρίσκει το λεκανοπέδιο του Κάτω Νευροκοπίου, στην ορεινή Δράμα, ντυμένο σε γήινους τόνους, προσκαλώντας τους επισκέπτες σε μια ήρεμη, αλλά ουσιαστική εξερεύνηση. Ανάμεσα σε ορεινές διαδρομές και μικρούς οικισμούς, ο τόπος αποκαλύπτει έναν χαρακτήρα που συνδυάζει τη φυσική του καθαρότητα με τη βαθιά του ιστορική σημασία.
Κεντρικό σημείο αυτής της βιωματικής εμπειρίας παραμένει πάντα το Οχυρό Λίσσε, όπου μια προσεγμένη ξενάγηση δίνει στον επισκέπτη την ευκαιρία να γνωρίσει από κοντά ένα σημαντικό κομμάτι της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Είναι μια απόδραση που δεν στηρίζεται σε τουριστικές υπερβολές, αλλά στη γνησιότητα του τοπίου και στην δύναμη της μνήμης.
Η διαδρομή προς το Κάτω Νευροκόπι από την πόλη της Δράμας είναι εύκολη και γεμάτη υπέροχες εικόνες. Ο δρόμος ανεβαίνει σταδιακά, αφήνει πίσω του τον κάμπο και μπαίνει σε έναν κόσμο πιο ήσυχο και συνάμα πιο τραχύ. Έναν τόπο, όπου η φύση επικρατεί και ο άνθρωπος μοιάζει να προσαρμόζεται με απόλυτο σεβασμό. Οι τόνοι των στοιβαγμένων ξύλων στις αυλές και οι καμινάδες στις κεραμοσκεπές των σπιτιών, που αρχίζουν ξανά να καπνίζουν, αφήνουν λεπτές γκρίζες γραμμές στον αέρα, σημάδια πως ο χειμώνας στα ορεινά πλησιάζει δυνατά.
Μικροί, πανέμορφοι οικισμοί, παραδοσιακά πετρόχτιστα σπίτια και ησυχία. Μια γοητευτική αντίθεση με την ιστορία που κουβαλάει στην πλάτη του ο τόπος αυτός, μια ιστορία που αποκαλύπτεται στην κορυφή ενός λόφου, όπου δεσπόζει σιωπηλό το Οχυρό Λίσσε.
Το Λίσσε δεν είναι απλώς ένας χώρος επίσκεψης. Είναι μνημείο, σύμβολο και για όσους το επισκέπτονται πρώτη φορά, μια μοναδική εμπειρία. Οι ξεναγοί, άνθρωποι νέοι και δραστήριοι, που γνωρίζουν την ιστορία του τόπου σε βάθος και με σεβασμό, υποδέχονται τους επισκέπτες όχι τυπικά αλλά σχεδόν προσωπικά, σαν να ανοίγουν την πόρτα ενός σπιτιού, όπου κάποτε έζησαν άνθρωποι που έγραψαν μια λαμπρή ιστορία.
«Εδώ δεν κάνουμε απλώς μια βόλτα», υπογραμμίζει, μιλώντας σε μικρούς και μεγάλους, ο Δημήτρης, που αναλαμβάνει την ξενάγηση της ημέρας. «Κάνουμε ένα ταξίδι στον χρόνο και στα γεγονότα που σημάδεψαν την περιοχή και την πατρίδα μας στις αρχές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου», τονίζει.
Μια συλλογική προσπάθεια ανάδειξης και προβολής
Πριν από την κατάβαση στη στοά (χελώνη), μια ξενάγηση με βλέμμα στο λεκανοπέδιο του Κάτω Νευροκοπίου, τις οροσειρές του, τα οχυρά, τους οικισμούς και τις μάχες που δόθηκαν. Ακολουθεί η προβολή μιας μικρής ταινίας που περιγράφει τον άνισο αλλά γενναίο αγώνα των Ελλήνων μαχητών του οχυρού τον Απρίλιο του 1941, όταν τα πάνοπλα γερμανικά στρατεύματα εισέβαλαν στην Ελλάδα.
Τα τελευταία χρόνια, ο δήμος Κάτω Νευροκοπίου κάνει μια μεγάλη και σημαντική προσπάθεια για την ανάδειξη του οχυρού και της πλούσιας ιστορίας του. Ο Ησαΐας Χατζηκωνσταντίνου, πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου και υπεύθυνος για την οργάνωση και λειτουργία του Οχυρού, μιλά με περηφάνια και ευθύνη για όσα έχουν επιτευχθεί. «Καταβάλλουμε μια συλλογική προσπάθεια να οργανώσουμε το Οχυρό σωστά, όπως του αξίζει. Δεν είναι μόνο ένας ιστορικός χώρος, αλλά ένα ζωντανό μνημείο που οφείλουμε να προστατεύσουμε, να αναδείξουμε και να μεταδώσουμε στις επόμενες γενιές», τονίζει ο κ. Χατζηκωνσταντίνου.
Παράλληλα, συνεχίζεται μια σημαντική πρωτοβουλία συλλογής και τεκμηρίωσης αρχειακού υλικού. «Ξεκινήσαμε», τονίζει ο κ. Χατζηκωνσταντίνου, «να συγκεντρώνουμε πολύτιμα τεκμήρια, φωτογραφίες, επιστολές, αντικείμενα και μαρτυρίες που σχετίζονται με τη μάχη και τους ανθρώπους του Οχυρού. Κάθε νέο στοιχείο που προστίθεται κάνει την αφήγηση πιο πλήρη και πιο ανθρώπινη. Καταφέραμε να συγκεντρώσουμε σπάνιο φωτογραφικό υλικό, το οποίο έχουμε ψηφιοποιήσει και σύντομα θα μπορεί ο επισκέπτης να το δει σε μια συσκευή αφής.
Το αποτέλεσμα αυτής της συστηματικής δουλειάς και συλλογικής προσπάθειας είναι ήδη εμφανές. Η επισκεψιμότητα του οχυρού αυξήθηκε εντυπωσιακά, ξεπερνώντας από την αρχή του έτους τους 12.000 επισκέπτες, ανάμεσά τους και αρκετοί ξένοι.
«Το οχυρό Λίσσε προσελκύει πλέον επισκέπτες και από άλλες χώρες. Έρχονται για να γνωρίσουν από κοντά αυτό το κομμάτι της ελληνικής και ευρωπαϊκής ιστορίας. Είναι συγκινητικό να βλέπεις ανθρώπους διαφορετικών εθνικοτήτων να στέκονται με σεβασμό μπροστά σε αυτό το μνημείο», αναφέρει ο κ. Χατζηκωνσταντίνου.
Στο κατώφλι του οχυρού και της ιστορίας
Το εσωτερικό του οχυρού αποκαλύπτεται σταδιακά. Στενοί διάδρομοι, στοές που απλώνονται σε δεκάδες μέτρα, μικροί θάλαμοι που άλλοτε φιλοξενούσαν στρατιώτες και εξοπλισμό, πόρτες βαριές, μεταλλικές, που ακόμη φέρουν το βάρος της εποχής τους. Το φως είναι χαμηλό, ο ήχος σχεδόν ανύπαρκτος. Αν αφήσεις για λίγο τη φωνή του ξεναγού να χαθεί, ακούς τη σιωπή που άφησαν πίσω τους οι άνθρωποι που υπερασπίστηκαν αυτό το μέρος.
Σε κάποια στιγμή, η ιστορία παύει να είναι απλή αφήγηση, γίνεται εμπειρία. Μέσα στις στοές, μια ολογραφική προβολή στρατιώτη του 1941 υποδέχεται τον επισκέπτη. «Μιλά» σαν να είναι εκεί, τώρα, περιγράφει τη ζωή, τις αγωνίες και τη δύναμη ψυχής όσων πολέμησαν. Η τεχνολογία εδώ δεν αντικαθιστά την μνήμη, αντίθετα την φωτίζει με τρόπο που αγγίζει τον επισκέπτη βαθιά. Χάρη στον Νίκο Πάχτα και τη δημιουργική ομάδα της Digital Innovations, η ολογραφική απεικόνιση του υπερασπιστή των οχυρών, ο οποίος σε μια ανάπαυλα της μάχης εξιστορεί ιδιαίτερα γλαφυρά τα γεγονότα, εντυπωσιάζει και συγκινεί μικρούς και μεγάλους.
Η εμπειρία στο Οχυρό Λίσσε δεν σταματά στη μνήμη. Στις αίθουσές του φιλοξενούνται αυθεντικά αντικείμενα του 1941, στολές, κράνη, προσωπικά είδη στρατιωτών, σπάνιες φωτογραφίες και τεκμήρια. Η συλλογή εμπλουτίζεται συνεχώς, ώστε κάθε φορά ο επισκέπτης να ανακαλύπτει κάτι νέο.
Βγαίνοντας ξανά στο φως, ο επισκέπτης νιώθει μια πληρότητα από όσα είδε και άκουσε μέσα στην στοά σε βάθος 900 μέτρων. Η θέα προς το λεκανοπέδιο, από το επάνω μέρος του οχυρού είναι καθηλωτική. Φθινοπωρινά χρώματα, χαμηλή ομίχλη που τυλίγει τις πλαγιές, ο ήλιος που παίζει κρυφτό πίσω από τα σύννεφα. Είναι ένα τοπίο που σε προτρέπει να χαλαρώσεις, να στοχαστείς τους αγώνες που δόθηκαν εκεί πάνω και τους ανθρώπους που θυσιάστηκαν, να νιώσεις ελεύθερος και να αναπνεύσεις πιο βαθιά.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
