Έξι χρόνια μετά την κοινωνική εξέγερση που συγκλόνισε τη Χιλή και οδήγησε τη συμμαχία της αριστεράς στην εξουσία, οι προεκλογικές αφίσες που καλύπτουν το Σαντιάγο, τότε επίκεντρο των διαδηλώσεων, δείχνουν πόσο έχει μετακινηθεί το εκκρεμές, δυο ημέρες πριν από τις προεδρικές εκλογές.
«Το πάρτι τέλειωσε», διαμηνύουν οι προεκλογικές αφίσες του υποψηφίου της άκρας δεξιάς Χοσέ Αντόνιο Καστ, που σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες δημοσκοπήσεις βρίσκεται σε πολύ μικρή απόσταση πίσω από την κομμουνίστρια υποψήφια Γιανέτ Χάρα, υποψήφια της συμμαχίας της συμπολίτευσης.
Η estallido social, κατά την οποία είχαν χάσει τη ζωή τους τριάντα άνθρωποι στα τέλη του 2019 και στις αρχές του 2020, εκλήφθηκε, ανάλογα με τις πολιτικές πεποιθήσεις του καθενός, είτε ως απελευθέρωση είτε ως το πιο βαθύ τραύμα μετά το τέλος της δικτατορίας του Αουγκούστο Πινοτσέτ το 1990.
Πάνω από ένα εκατομμύριο άνθρωποι είχαν βγει στους δρόμους απαιτώντας καλύτερες συντάξεις, δίκαιη δημόσια παιδεία, το τέλος των σεξουαλικών παρενοχλήσεων και αλλαγές στην αστυνόμευση. Στην καρδιά των διεκδικήσεων τότε, δυο προσπάθειες αναθεώρησης του Συντάγματος, κληρονομιάς του αποθανόντα δικτάτορα, δεν έχουν αποδώσει καρπούς. Οι σκηνές λεηλασιών, η αύξηση της εγκληματικότητας και η μαζική ροή μεταναστών άλλαξαν τις ισορροπίες, μεταφέροντας το επίκεντρο της δημόσιας συζήτησης στην ασφάλεια — αυτό κυριάρχησε στην προεκλογική εκστρατεία.
Σύμβολο της στροφής σε εξέλιξη, βαριά μηχανήματα βρίσκονται στην Plaza Italia, καρδιά της εξέγερσης, για να δημιουργηθεί πάρκο και δημόσιος χώρος. Ο Μπενχαμίν Μαρκολέτα, διαδηλωτής το 2019, εκφράζει την ανησυχία ότι σε περίπτωση νίκης του Χοσέ Αντόνιο Καστ θα υπάρξει νέα κοινωνική έκρηξη, εκτιμώντας πως «η βία αυτή τη φορά μπορεί να είναι πολύ πιο σφοδρή».
«Με τον Καστ, θα υπάρξουν πιθανότατα διαδηλώσεις και περισσότερη καταστολή», επισημαίνει επίσης η Βικτόρια Νεγρέτε, φοιτήτρια 21 ετών. Η εξέγερση ήταν έκφραση τριάντα χρόνων αγανάκτησης για το νεοφιλελεύθερο μοντέλο, επίσης κληρονομιά των χρόνων του καθεστώτος Πινοτσέτ, καθώς πολλοί στη Χιλή πιστεύουν ότι εγγυάται και βαθαίνει τις ανισότητες.
Η σκληρή δεξιά δεν δίστασε να επιχειρήσει να εκμεταλλευτεί το παρελθόν στην εκστρατεία. Ο φιλελεύθερος υποψήφιος Γιοχάνες Κάισερ υποσχέθηκε να δώσει χάρη σε αστυνομικούς καταδικασμένους για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων.
«Εμείς οι Χιλιανοί θέλουμε ειρήνη (…) και τάξη», δήλωσε η Τερεσίτα Αντρέα Σέρδα Γκονσάλες, υποστηρικτής του υποψηφίου, 27 ετών. Ο Πατρίσιο Μέσα, εκπαιδευτικός που ανήκει στην αριστερά και είχε τραυματιστεί κατά τη διάρκεια της εξέγερσης, καταγγέλλει την «απόλυτη αλλαγή αφηγήματος» στη Χιλή. Κοντά στην τοποθεσία όπου πριν από έξι χρόνια είχε χτυπηθεί από δοχείο δακρυγόνου, τόνισε: «λένε τώρα πως αυτοί που χτυπήθηκαν ήταν εγκληματίες».
Η επιθυμία για αλλαγή, για μεταρρυθμίσεις, οδήγησε τον Γκαμπριέλ Μπόριτς στην εξουσία το 2022. Ωστόσο, το σχέδιό του για ένα νέο, προοδευτικό Σύνταγμα απορρίφθηκε καθαρά, όπως και το συντηρητικό σχέδιο που υποστηρίχθηκε από τον Χοσέ Αντόνιο Καστ το 2023. Για τον Μαουρίσιο Πέρες, λογιστή 42 ετών, η κοινωνική έκρηξη δεν «γέρασε καλά». Η κυβέρνηση Μπόριτς «εξελέγη στον πυρετό της στιγμής» αλλά «δεν ανταποκρίθηκε στις προσδοκίες», κρίνει.
«Δεν ξέραμε πώς να κερδίσουμε», λέει ο Μπαστιάν Γιουλ, αντιπρόεδρος του Σοσιαλιστικού Κόμματος της Χιλής, ο οποίος πιστεύει ότι η κυβέρνηση στάθηκε υπερβολικά σε ζητήματα ταυτότητας αντί να δώσει έμφαση «στην παιδεία, στην υγεία, στη στέγη». Πολιτικά εξασθενημένος, ο Γκαμπριέλ Μπόριτς, ο νεότερος πρόεδρος που ανέλαβε ποτέ την εξουσία στη χώρα, δεν κατάφερε να αποκαταστήσει την ηρεμία στη Χιλή, όπου οι ανισότητες παραμένουν μεγάλες και οι γυναίκες αντιμετωπίζουν μία από τις αυστηρότερες νομοθεσίες στην περιοχή — και στον κόσμο — όσον αφορά την άμβλωση.
Για πολλούς ακτιβιστές, τα αίτια της κοινωνικής έκρηξης μένουν απαράλλακτα. «Αν δεν αντλήσουμε διδάγματα από το 2019, θα οδηγηθούμε σε νέο παροξυσμό», εκτίμησε ο Νικολάς Τσακόν, 27 ετών, κατά τη διάρκεια ομιλίας της Γιανέτ Χάρα. «Ο αγώνας δεν τελείωσε», συμπλήρωσε ο Πατρίσιο Μέσα.
ΦΩΤΟ ΑΡΧΕΙΟΥ EPA/ELVIS GONZALEZ
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
