Στην καρδιά της παλιάς πόλης της Δράμας, εκεί όπου ο χρόνος μοιάζει να κυλά διαφορετικά, το αναστηλωμένο οθωμανικό τέμενος Σαντιρβάν μεταμορφώνεται για ακόμη μια φορά σε κιβωτό πολιτισμού. Αυτήν την περίοδο, φιλοξενεί την έκτη κατά σειρά έκθεση του Μουσείου Μπενάκη, με τίτλο: «Χίλιες και μια μορφές, ζωγραφιές και σχήματα», που είναι ένα ταξίδι στην εκλεπτυσμένη πνευματική τέχνη του ισλαμικού κόσμου.
Καθώς ο επισκέπτης περνά το κατώφλι του τζαμιού, η δροσιά της πέτρας, το φιλτραρισμένο φως από τα παράθυρα με τα τοξωτά πλαίσια και η λιτή αλλά επιβλητική αρχιτεκτονική, δημιουργούν μια αίσθηση ιερής σιωπής. Σε αυτό το περιβάλλον, τα περίπου 60 αντικείμενα της έκθεσης δεν εκτίθενται απλώς, αλλά ταξιδεύουν τον επισκέπτη στην πλούσια ιστορία της ισλαμικής τέχνης σε πολλές χώρες του αραβικού κόσμου και όχι μόνο.
Καλλιγραφικά αποσπάσματα από το Κοράνι, περίτεχνα κεραμικά, μεταλλικά σκεύη με αραβουργήματα, κόσμημα από τον 9ο έως τον 19ο αιώνα, όλα αποκαλύπτουν τη βαθιά σχέση του ισλαμικού κόσμου με τη συμμετρία, τη γεωμετρία και τον πνευματικό στοχασμό. Δεν είναι μια τέχνη της αναπαράστασης, αλλά της γεωμετρικής απόδοσης. Κάθε σχέδιο, κάθε αραβική λέξη, κάθε επιφάνεια μεταφέρει μια αίσθηση απόλυτης τάξης και ιερότητας.
Η έκθεση, επιμελημένη με ιδιαίτερη φροντίδα από την ιστορικό τέχνης και επιμελήτρια ισλαμικής τέχνης του Μουσείου Μπενάκη Μίνα Μωραΐτου, αναδεικνύει τις κοινές αισθητικές και πολιτισμικές ρίζες περιοχών που εκτείνονται από την Περσία έως την Ανδαλουσία της Ισπανίας. Ο πραγματικά εντυπωσιακός αρχιτεκτονικός σχεδιασμός της έκθεσης ανήκει στην Ναταλία Μπούρα, ενώ η πρωτότυπη μουσική που ακούγεται στο Σαντιρβάν είναι του Ηλία Παντελιά.
Κατά τη διάρκεια ξενάγησης των δημοσιογράφων στην έκθεση, η κ. Μωραΐτου ανέφερε, μεταξύ άλλων, ότι «η βάση της ισλαμικής συλλογής του Μουσείου Μπενάκη προέρχεται από τον ιδρυτή του μουσείου, τον Αντώνη Μπενάκη, ο οποίος συγκρότησε μια πολύ σημαντική συλλογή…». Η κ. Μωραΐτου επεσήμανε ότι «η ισλαμική τέχνη είναι η τέχνη που δημιουργήθηκε στους τόπους όπου κυριαρχεί η θρησκεία του Ισλάμ. Αυτό όμως δεν την καθιστά αναγκαστικά θρησκευτική, γιατί υπάρχει ένα πολύ μεγάλο κομμάτι κοσμικής τέχνης, το οποίο φαίνεται και από τα αντικείμενα».
Η έκθεση χωρίζεται σε τέσσερεις ενότητες: Η πρώτη είναι αφιερωμένη στην καλλιγραφία, η δεύτερη στην γεωμετρία, η τρίτη στην αραβουργία και το φυτικό κόσμημα, ενώ η τέταρτη και τελευταία στην εικονογραφία.
Ανάμεσα στα εκθέματα της τελευταίας ενότητας περιλαμβάνεται μια κούπα με επίχρυση σμάλτινη διακόσμηση που φέρει θέματα εμπνευσμένα από τη δυτική ζωγραφική… Η έκθεση αυτή δεν απευθύνεται μόνο σε ειδικούς ή λάτρεις της ισλαμικής τέχνης, αλλά σε κάθε επισκέπτη που αναζητά να δει τον κόσμο μέσα από διαφορετικά σχήματα, κυριολεκτικά και μεταφορικά.
Μέχρι τις 23 Νοεμβρίου 2025, το Σαντιρβάν τζαμί καλεί τους περιηγητές της τέχνης να σταθούν για λίγο μπροστά σε μια κεραμική πλάκα, ένα κόσμημα, μια ενεπίγραφη λεκάνη και να αφεθούν στη σιωπηλή τους αφήγηση.
Πρέπει να τονιστεί ότι σε όλους τους επισκέπτες δίνεται δωρεάν ένας ιδιαίτερα καλαίσθητος οδηγός με τη συνοπτική παρουσίαση των εκθεμάτων, όπως άλλωστε συμβαίνει σε όλες τις εκθέσεις που διοργανώνει η εταιρεία Raycap, σε συνεργασία με το Μουσείο Μπενάκη.
Το Σαντιρβάν τζαμί, κιβωτός ιστορίας και πολιτισμού
Η επιλογή του Σαντιρβάν τζαμί ως τόπος φιλοξενίας της έκθεσης αποδείχθηκε ιδανική. Ένας χώρος που κουβαλά την ιστορική πολύπολτισμικότητα της περιοχής… Το 2012 αγοράστηκε από την εταιρεία Raycap, η οποία αποκατέστησε πλήρως το μνημείο με τις εντυπωσιακές τοιχογραφίες, μεταμορφώνοντάς του σε χώρο πολιτισμού.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
