Στην ταινία «Αποκάλυψη Τώρα», στη σκηνή της επιδρομής των αμερικανικών ελικοπτέρων σε βιετναμέζικο χωριό, ο σκηνοθέτης Φράνσις Φορντ Κόπολα καταδεικνύει τον παραλογισμό του πολέμου στο Βιετνάμ με την επιλογή της μουσικής, που είναι το απόσπασμα «Ο Καλπασμός των Βαλκυριών» από την όπερα «Η Βαλκυρία» του Ρίχαρντ Βάγκνερ.
Η τζαζ σύνθεση του Χένρι Μαντσίνι που ακούστηκε πρώτη φορά στους τίτλους της ταινίας του Μπλέικ Έντουαρντς «Ο Ροζ Πάνθηρας» το 1963, έχει γίνει τεράστια επιτυχία, προτάθηκε για Όσκαρ και εξελίχθηκε στο πιο αναγνωρίσιμο μουσικό θέμα στον κινηματογράφο και την τηλεόραση.
Την ισότιμη θέση που έχουν μουσική και εικόνα στα κινηματογραφικά έργα θα αναδείξει με συγκεκριμένα και πολλά ακόμη παραδείγματα ο ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ Γιάννης Μουρέλος σε δύο οπτικοακουστικές βραδιές με τίτλο «Μουσική και Κινηματογράφος» στο Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών του ΑΠΘ.
«Η μουσική και ο κινηματογράφος είναι τα δυο μεγάλα μου πάθη πέρα από την ιστορία» εξήγησε ο Γιάννης Μουρέλος, τονίζοντας ότι το θέμα της διπλής εκδήλωσης στο Τελλόγλειο έχει και μια ιστορική διάσταση, καθώς έχει συμπεριλάβει στην παρουσίασή του και κινηματογραφικά έργα καθαρά ιστορικού περιεχομένου, όπως οι ταινίες «Η Μάχη της Αγγλίας» του 1969 και «Αποκάλυψη Τώρα».
«Εάν στην ιστορία αφιέρωσα όλο τον επαγγελματικό μου χρόνο, από τη στιγμή που αφυπηρέτησα, θέλησα να ασχοληθώ και με τα χόμπι μου και έτσι προέκυψε το θέμα Μουσική και Κινηματογράφος. Είναι ένας συνδυασμός και των τριών: μουσικής, κινηματογράφου, αλλά και σε ένα μικρό ποσοστό και ιστορίας» υπογράμμισε ο κ. Μουρέλος. «Από τα νεανικά μου χρόνια με ενδιέφερε πάρα πολύ και η μουσική και ο κινηματογράφος. Αλλά αυτό που με ενδιέφερε πάντοτε και αυτό θέλω να αναδείξω στην εκδήλωση, είναι ο συνδυασμός των δύο, το πάντρεμα των δύο και κυρίως το γεγονός ότι ναι μεν ο κινηματογράφος είναι μία τέχνη εξ ορισμού οπτική, αλλά η μουσική δεν παίζει δευτερεύοντα ρόλο» διευκρίνισε.
«Ψυχώ»: Η μουσική που προκαλεί ρίγη τρόμου
Τονίζοντας ότι η μουσική μπορεί να δημιουργήσει τέτοια ατμόσφαιρα που καμιά φορά δεν μπορεί να δημιουργήσει η εικόνα, αναφέρθηκε συγκεκριμένα στην κλασική ταινία τρόμου «Ψυχώ» του Άλφρεντ Χίτσκοκ. «Στο περίφημο Ψυχώ συμπεριλαμβάνεται μία φοβερή σκηνή τρόμου, δολοφονίας μέσα σε ένα ντους και συνοδεύεται από μία μουσική υπόκρουση, αν μπορούμε να τη χαρακτηρίσουμε μουσική υπόκρουση, είναι τρίξιμο εγχόρδων οργάνων, αλλά είναι πραγματικά ανατριχιαστικό. Και αυτή η μουσική συνοδεία είναι που ουσιαστικά προκαλεί ρίγη τρόμου» είπε ο κ. Μουρέλος.
«Εάν κάποιος κατεβάσει από το διαδίκτυο το συγκεκριμένο απόσπασμα της σκηνής της δολοφονίας και το παρακολουθήσει πρώτα με συνοδεία μουσικής και κατόπιν δίχως συνοδεία μουσικής, είμαι βέβαιος ότι θα εντυπωσιαστεί από την τρομερή διαφορά ανάμεσα στα δύο. Θα τρομάξει βλέποντάς το και ακούγοντας και τη μουσική και θα του φανεί κατά πολύ λιγότερο τρομακτικό αν κόψει τον ήχο. Είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα» πρόσθεσε.
Μουσική που διεκδικεί ανώτερη θέση από την εικόνα
Η μουσική στο μεγαλύτερο βαθμό δημιουργεί ατμόσφαιρα και μία ταινία έχει ανάγκη από συμπληρωματική ατμόσφαιρα, σύμφωνα με τον κ. Μουρέλο, ο οποίος στην εκδήλωση θα προσπαθήσει να αναδείξει ότι η σύμπραξη της μουσικής είναι σε ισότιμη μοίρα με εκείνη της εικόνας.
«Δεν είναι υποδεέστερη η ύπαρξή της μουσικής σε ένα φιλμ. Είναι ισότιμη. Και υπάρχουν και ορισμένες στιγμές που θα μπορούσε κανείς να πει ότι η μουσική διεκδικεί ανώτερη θέση από την εικόνα, πάντοτε μέσα στο πλαίσιο βέβαια μιας οπτικής τέχνης που είναι ο κινηματογράφος» τόνισε και αναφέρθηκε σε περιπτώσεις που η μουσική καθηλώνει και γίνεται ο αξέχαστος χαρακτήρας μιας ταινίας.
Σε υπερπαραγωγές όπως η σειρά «Ο Πόλεμος των Άστρων», υπάρχουν στιγμές που η μουσική, που είναι μια πραγματικά επική μουσική, κουμπώνει απόλυτα με την εικόνα, σημείωσε. «Η ταινία «Ο Λόρενς της Αραβίας» έχει μια ωραιότατη μουσική υπόκρουση. Είναι μια καταπληκτική ταινία βέβαια, αλλά υπάρχει κόσμος που τη θυμάται από τη μουσική» πρόσθεσε.
Το κινούμενο σχέδιο «Ροζ Πάνθηρας» πρωτοεμφανίστηκε στην ταινία του 1963, στους τίτλους του έργου μαζί με την αντίστοιχη μουσική. Ήταν τέτοια επιτυχία, οι τίτλοι του έργου ξεπέρασαν κάθε προσδοκία και εξελίχθηκαν στο δημοφιλέστατο καρτούν, είπε και πρόσθεσε: «Όμως δεν είναι μόνο η φιγούρα, το κινούμενο σχέδιο του Ροζ Πάνθηρα, είναι η μουσική, η οποία συνδέεται και ταυτίζεται απόλυτα με το κινούμενο σχέδιο. Και μπορεί κανείς να αναγνωρίσει περί τίνος πρόκειται, είτε βλέπει μόνο την εικόνα είτε ακούει μόνο τη μουσική. Αν ακούσεις αυτή τη μουσική λες ο Ροζ Πάνθηρας είναι».
«Αποκάλυψη Τώρα»: Όταν η μουσική έρχεται σε αντίθεση με την εικόνα
Στην ταινία «Αποκάλυψη Τώρα» του Φράνσις Φορντ Κόπολα, στο Βιετνάμ, υπάρχει μία σκηνή επιδρομής αμερικανικών ελικοπτέρων που ισοπεδώνουν ένα οικισμό ανταρτών Βιετκόνγκ, τόνισε ο κ. Μουρέλος. Χαρακτηρίζοντας τη σκηνή πάρα πολύ ωραία γυρισμένη, ανέφερε ότι η μουσική συνοδεία της είναι ο «Καλπασμός των Βαλκυριών» από την όπερα «Η Βαλκυρία» του Ρίχαρντ Βάγκνερ.
«Εκ πρώτης όψεως, αυτός ο συνδυασμός είναι εντελώς αλλόκοτος. Τι σχέση έχει ο πόλεμος του Βιετνάμ, η επιδρομή των ελικοπτέρων με τον «Καλπασμό των Βαλκυριών», που είναι απόσπασμα μιας όπερας που γράφτηκε το 1866; Νομίζω λοιπόν ότι αυτός ο τελείως αλλόκοτος συνδυασμός είναι απόλυτα εύστοχος, γιατί αναδεικνύει τον παραλογισμό του συγκεκριμένου πολέμου» υπογράμμισε.
«Είναι δηλαδή τέτοια η διαφορά φιλοσοφίας ανάμεσα στο θέμα αφενός και τη μουσική συνοδεία αφετέρου. Είναι τόσο αλλοπρόσαλλο το αποτέλεσμα που οδηγεί στη σκέψη ότι άλλο τόσο αλλοπρόσαλλος και αλλόκοτος ήταν ο συγκεκριμένος πόλεμος, που ήταν. Και νομίζω ότι ήταν ηθελημένη αυτή η επιλογή από τον σκηνοθέτη να πλαισιώσει τη συγκεκριμένη σκηνή με τόσο αντίθετη μουσική σε σχέση με αυτό που αφηγείται» παρατήρησε.
«Τον χρόνο μιας ταινίας τον καλύπτει η εικόνα. Έτσι δεν μπορεί κανείς να παραγνωρίσει την πρωτοκαθεδρία της εικόνας. Αλλά από την άλλη πλευρά, οι στιγμές που υπεισέρχεται η μουσική δεν είναι τυχαία επιλεγμένες. Και σε αυτές τις στιγμές νομίζω ότι είναι πιο δίκαιο να μην αφήνεται κανείς μόνο στο οπτικό μέρος, αλλά να προσπαθεί να συγκεντρωθεί στον συνδυασμό μεταξύ εικόνας και μουσικής, γιατί αυτό θέλει ο σκηνοθέτης να αποδώσει τη συγκεκριμένη στιγμή» επισήμανε ο ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ.
Για να γίνει αντιληπτή η εξάρτηση της εικόνας από τη μουσική, χάρη στην ατμόσφαιρα που μια ποιοτική σύνθεση από μόνη της μπορεί να δημιουργήσει, στην εκδήλωση ο κ. Μουρέλος θα παρουσιάσει αρχικά μόνον τα μουσικά αποσπάσματα από ταινίες και στη συνέχεια τις κινηματογραφικές σκηνές στις οποίες παίζονται τα μουσικά θέματα. «Θα ακούμε το μουσικό θέμα σε ένα πρώτο στάδιο και σε ένα δεύτερο στάδιο θα βλέπουμε πως κουμπώνει μέσα στην ταινία με την εικόνα» ανέφερε.
Η διπλή εκδήλωση «Μουσική και Κινηματογράφος» θα πραγματοποιηθεί την Πέμπτη 16 Οκτωβρίου, στις 18:30, και το Σάββατο 18 Οκτωβρίου, στις 18:00, στο αμφιθέατρο του Τελλογλείου Ιδρύματος Τεχνών του ΑΠΘ, με ελεύθερη είσοδο.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
