Σαν καρχαρίες που μυρίζουν αίμα στο νερό, έτσι δρουν τα φλοιοφάγα έντομα στα ελληνικά δάση: εντοπίζουν το εξασθενημένο δέντρο και ξεκινούν την επίθεση. Με αυτή την παραστατική εικόνα περιγράφει το φαινόμενο της προσβολής, κυρίως των ελάτων που ξεδιπλώνεται σε Πελοπόννησο και Ήπειρο. Σήμερα εκτυλίσσεται σε περιοχές της Ελλάδας μία περιβαλλοντική κρίση, η οποία εκδηλώνεται με την εκτεταμένη νέκρωση κυρίως ελάτων αλλά και άλλων ξυλωδών δασικών ειδών, ως αποτέλεσμα της συστηματικής εξασθένησης των δασικών οικοσυστημάτων λόγω της κλιματικής κρίσης.
Η ορατή εκδήλωση του προβλήματος χρονολογείται στα τελευταία δύο χρόνια, με αύξηση σε προσβολές κυρίως ελάτων. Όπως επισημαίνει ο ερευνητής, «τα φλοιοφάγα έντομα δρουν για καιρό σιωπηλά. Όταν εμφανιστούν τα πρώτα νεκρά δέντρα, έχει ήδη γίνει ζημιά».
Το φαινόμενο είναι έντονο φέτος στα έλατα, κυρίως στην Πελοπόννησο και στην Ήπειρο, ωστόσο, δεν περιορίζεται εκεί. Τα τελευταία χρόνια παρατηρούνται ζημιές και σε πευκοδάση, ενώ φέτος έχουν καταγραφεί απώλειες και σε πλατύφυλλα είδη, όπως τα πουρνάρια και οι πρίνοι. Αν και κάθε περίπτωση έχει τις ιδιαιτερότητές της, το κοινό νήμα που τις ενώνει είναι η εξασθένηση των δέντρων, μια κατάσταση που συνδέεται άμεσα με την κλιματική κρίση.
Τα φλοιοφάγα έντομα, σκαθάρια της υποοικογένειας Scolytinae, δρουν σχεδόν «επιχειρησιακά». Εντοπίζουν τα εξασθενημένα δέντρα και ξεκινούν την προσβολή. Όταν ένα δέντρο καταληφθεί, προχωρούν στα γειτονικά, διασπείροντας την καταστροφή. Το Pityokteines curvidens, ένα από τα πιο πολυπληθή έντομα που προσβάλλει τα έλατα στην Ελλάδα, δεν είναι νέο στον τόπο μας, αφού είχε προκαλέσει ανάλογα προβλήματα και στη δεκαετία του ’80. Αυτό που αλλάζει σήμερα είναι η συχνότητα και η ένταση των πληθυσμιακών εξάρσεων.
Όσον αφορά την αντίδραση των δέντρων, όταν οι πληθυσμοί των εντόμων αυξηθούν πέρα από ένα κρίσιμο όριο, ακόμα και δέντρα με μικρή μόνο εξασθένηση μπορεί να νεκρωθούν. Η παλιά διάκριση σε “πρωτογενή” και “δευτερογενή” έντομα χάνει το νόημά της, καθώς η ταχεία αύξηση τους καθιστά ικανά να προσβάλλουν ακόμα και υγιή δέντρα.
Η διαχείριση των δασών πρέπει να επανασχεδιαστεί με βάση τα νέα δεδομένα, και δεν αρκεί πια να επεμβαίνουμε όταν δούμε πρόβλημα. Χρειάζεται προληπτική δράση και συστηματική παρακολούθηση. Η επιστημονική κοινότητα έχει εντοπίσει ότι παρόμοιες καταστάσεις παρατηρούνται και σε άλλες χώρες.
Στα βασικά βήματα που προτείνει περιλαμβάνονται η απομάκρυνση νεκρής βιομάζας, η αραίωση πυκνών δασικών συστάδων και η συστηματική παρακολούθηση πληθυσμών εντόμων. «Το φυσικό τοπίο δεν είναι χαμένο. Αρκεί να δράσουμε έγκαιρα και οργανωμένα».
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
