Τρεις δύτες, ο Γιώργος Καρελάς, ο Λάμπρος Χαρέλος και ο Στέφανος Καλτσούλας, βούτηξαν στον θολό βυθό κοντά στον δίαυλο του Μεσολογγίου, για να καταγράψουν απομεινάρια ναυαγίων, τους σιωπηλούς μάρτυρες ιστορικών πολεμικών γεγονότων που ταυτίστηκαν με την περιοχή. Πρόκειται για τα ναυάγια των βρετανικών αποβατικών «Empire Dace», «LCT Νο 328» και του πλωτού Νοσοκομείου «Έσπερος», στην είσοδο του διαύλου του Μεσολογγίου στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Οι αναζητήσεις τους για τα ναυάγια τους οδήγησαν και στις ιστορικές πηγές για να τεκμηριώσουν τα γεγονότα και να διερευνήσουν καλύτερα τα «μυστικά» του βυθού. Το «Έσπερος» ήταν πλοίο του Πολεμικού Ναυτικού, μετατραπέντα σε πλωτό νοσοκομείο, το οποίο βυθίστηκε από γερμανικά αεροπλάνα στις 21 Απριλίου 1941, έξω από το Μεσολόγγι.
Ο Λάμπρος Χαρέλος, παραχώρησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ τις πληροφορίες και τις φωτογραφίες που τράβηξαν ανάμεσα στα σιδερένια ευρήματα του βυθού. Το βρετανικό οχηματαγωγό «Empire Dace» βυθίστηκε στις 1.12.1944 χτυπώντας σε νάρκη, με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους 78 άτομα.
Στην ιστοσελίδα People’s War site του BBC, o Βρετανός στρατιώτης F. Burditt έχει παραθέσει τη δική του εμπειρία από τον πόλεμο. Μεταξύ άλλων, αναφέρει: «Το Νοέμβριο του 1944 αποσυρθήκαμε από το μέτωπο, νότια της Φλωρεντίας στην Ιταλία. Αφοπλιστήκαμε, αφού ο πόλεμος είχε τελειώσει και η μεραρχία μας θα κατευθυνόταν στην Ελλάδα να βοηθήσει στην αποτροπή του εμφυλίου. Οι Γερμανοί είχαν ήδη αποσυρθεί από τα Βαλκάνια. Η μισή ομάδα μας επιβιβάστηκε σε αποβατικά πλοία. Οι άλλοι μισοί επιβιβάστηκαν στο οχηματαγωγό Empire Dace με τα φορτηγά μας. Αν και είχα επιλεγεί να ταξιδέψω με το Empire Dace, για κάποιο λόγο άλλαξα με το φίλο μου Lofty. Το πλοίο μας έφτασε με ασφάλεια και μας αποβίβασε στο Μεσολόγγι απέναντι από την Πάτρα. Δύο μέρες αργότερα το Empire Dace, θα χτυπούσε σε νάρκη μπαίνοντας στο λιμάνι του Μεσολογγίου. Ο φίλος μου Lofty, πλήρωσε με τη ζωή του την αλλαγή της θέσης στα πλοία. Ο τάφος του βρίσκεται στο Πολεμικό Βρετανικό νεκροταφείο στην Αθήνα».
Μια ακόμα νάρκη εξερράγη στις 5 Δεκεμβρίου κοντά στο δίαυλο και ένα ακόμα Βρετανικό πλοίο το αποβατικό LCT Νο 328, χωρητικότητας 640 τόνων επίσης βυθίστηκε. Το πλοίο με κυβερνήτη τον Colin Ernest Polden διατάχτηκε να μεταφέρει στο Κρυονέρι 16 οχήματα με 20 στρατιώτες του τάγματος των Ινδών τυφεκιοφόρων.
Ο Χρήστος Δέδες, κάτοικος Μεσολογγίου, έζησε τα γεγονότα της περιόδου εκείνης. Στη διάσωση συμμετείχε και ο ίδιος, μικρό παιδί ήταν τότε. Είδε τη συγκλονιστική προσπάθεια των Μεσολογγιτών να διασώσουν τους επιζώντες αλλά και κάποιες σκληρές εικόνες, όταν κάποιοι έκοβαν τα δάχτυλα των νεκρών Ινδών για να αφαιρέσουν τα χρυσά δαχτυλίδια με τα πετράδια που φορούσαν.
Σύμφωνα με τις αναφορές του κ. Δέδε, το πλοίο ανέλαβε να ανελκύσει ο Κωνσταντίνος Ευθυμιάδης μεταξύ των ετών 1952 και 1954. Ο επιχειρηματίας είχε πάρει την εργολαβία να ανελκύσει όλα τα ναυάγια της περιοχής.
Το LCT 328 επίσης, ανελκύστηκε από την εταιρεία Ευθυμιάδη. Το σκαρί μάλιστα, έπειτα από κάποιες μετατροπές, έγινε το φέρυ «Μελίνα», που για πολλά χρόνια ήταν δρομολογημένο στη Γραμμή Ρίου-Αντιρρίου.
Ο Στέφανος Καλτσούλας εντόπισε κατά τη διάρκεια υποβρύχιου ψαρέματος στο σημείο, τέσσερα βρετανικά στρατιωτικά οχήματα και μια νάρκη. Ο Λάμπρος Χαρέλος μαζί με τον Γιώργο Καρελά βιντεοσκόπησαν ό,τι απέμεινε από το ναυάγιο του «Έσπερος», σε μια προσπάθεια να αναδείξουν την ιστορία και τα γεγονότα της εποχής.
Όλα τα στοιχεία σχετικά με τα ναυάγια, οι ιστορικές πηγές, τα φωτογραφικά ντοκουμέντα και οι μαρτυρίες, καταγράφονται στο υπό έκδοση βιβλίο του Ελληνικού Ινστιτούτου Ναυτικής Ιστορίας, «Ο Άγνωστος Πατραϊκός».
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
