«Θέλω να σας ζητήσω να σκεφτείτε ένα πράγμα που έχει μεγάλη σημασία για σας. Ένα έργο τέχνης, ένα ιστορικό κτίσμα, έναν τόπο που σας συνδέει με τους προγόνους σας. Τώρα φανταστείτε ότι αυτό το πράγμα, αυτός ο τόπος απειλείται από τη βία και το χάος ενός πολέμου. Αυτή την ευαλωτότητα την αντιμετωπίζουν αμέτρητοι πολιτιστικοί θησαυροί στις πολεμικές συρράξεις σε όλο τον κόσμο και γι’ αυτήν την κατάσταση έρχεται να δημιουργήσει ένα πλαίσιο προστασίας η Σύμβαση της Χάγης του 1954 που συμπληρώνει 71 χρόνια ζωής.» Με τα λόγια αυτά, η Αναστασία Γραμματικάκη – Αλεξίου, ομότιμη καθηγήτρια Ιδιωτικού Διεθνούς Δικαίου της Νομικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) αναφέρθηκε στο αντικείμενο της σύμβασης της Χάγης του 1954 για την προστασία των πολιτιστικών αγαθών σε περίπτωση ένοπλης σύρραξης.
Μιλώντας στο διήμερο συνέδριο που διοργάνωσε η Νομική Σχολή του ΑΠΘ σε συνεργασία με τη Σχολή Ανθρωπιστικών, Κοινωνικών και Οικονομικών Επιστημών του Διεθνούς Πανεπιστημίου Ελλάδος και τη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Λευκωσίας της Κύπρου, η κ. Γραμματικάκη – Αλεξίου τόνισε ότι η καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς χρησιμοποιείται σαν μέσο γεωπολιτικού σχεδιασμού, ακριβώς επειδή υπάρχει δεσμός ανάμεσα στην ταυτότητα, την κοινωνία, το έδαφος, την ασφάλεια και την πολιτιστική κληρονομιά.
Η πολιτιστική κληρονομιά στη Ρωσία, το Κόσοβο, το Ισραήλ, την Παλαιστίνη, την Κίνα, το Αφγανιστάν, την Παλμύρα
Παρουσίασε μάλιστα ιστορικά παραδείγματα που σχετίζονται με την πολιτιστική κληρονομιά, επισημαίνοντας ότι η Ρωσία, για να νομιμοποιήσει την προσάρτηση της Κριμαίας, στήριξε αξιώσεις σε πολιτιστικά δικαιώματα για μια ιστορική πατρίδα. Επίσης, ένας από τους λόγους που το ΝΑΤΟ διατηρεί δύναμη στο Κόσοβο αφορά δυσεπίλυτα ζητήματα κυριότητας πολιτιστικής κληρονομιάς. Παράλληλα, ανέφερε ότι στο Ισραήλ και την Παλαιστίνη στην καρδιά της σύγκρουσης βρίσκονται θέματα πολιτιστικής κληρονομιάς, ενώ και η Κίνα διατείνεται ότι αρχαιολογικά ευρήματα στη Νότια Θάλασσα υποδεικνύουν ότι ο κινεζικός λαός είναι ο πραγματικός κύριος στα νησιά. Επίσης, ομάδες ενόπλων και τρομοκράτες επιδιώκουν την πολιτιστική γενοκτονία των αντιπάλων τους, όπως συνέβη με τους Ταλιμπάν που κατέστρεψαν τους Βούδες στο Αφγανιστάν και τους τζιχαντιστές που ισοπέδωσαν μέρος των θησαυρών της αρχαίας πόλης της Παλμύρας.
Λεηλασίες στη βόρεια Κύπρο
Στις εκκλησίες και τα μνημεία που έχουν λεηλατηθεί και βρίσκονται σε πολύ άσχημη κατάσταση στη βόρεια Κύπρο αναφέρθηκε ο Κοσμήτορας της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, Αχιλλεύς Αιμιλιανίδης, τονίζοντας ότι περισσότερες από 130 εκκλησίες, παρεκκλήσια και μοναστήρια έχουν βεβηλωθεί. Πάνω από 15.000 εικόνες αφαιρέθηκαν παράνομα. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξέδωσε από το 2006 γραπτή δήλωση με την οποία ζητά την εντατικοποίηση των προσπαθειών για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς στην κατεχόμενη Κύπρο, ενώ τεράστιο πρόβλημα εξακολουθεί να αποτελεί η συντήρηση όσων αντικειμένων πολιτιστικής κληρονομιάς βρίσκονται στα κατεχόμενα.
Προσπάθειες για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς στη Λιβύη
Για τις προσπάθειες προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς στη Λιβύη μίλησε ο εμπειρογνώμονας προγραμμάτων προστασίας πολιτιστικής κληρονομιάς, Ορφέας Κωνσταντίνος Σωτηρίου, επισημαίνοντας ότι μετά την ένοπλη σύρραξη και τη δραστηριοποίηση του Ισλαμικού Κράτους, τα μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς απειλούνται, καθώς τα συμφέροντα είναι τεράστια λόγω της ύπαρξης κοιτασμάτων πετρελαίου. Στην περιοχή αυτή υπάρχει έντονη δραστηριότητα αρχαιοκαπήλων, ενώ τα προγράμματα που αναπτύσσονται για τη διαμόρφωση ενός ισχυρού πλαισίου προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς μετά τον πόλεμο υλοποιούνται μέσω της ενίσχυσης της τουριστικής αστυνομίας και του τμήματος αρχαιοτήτων στη Λιβύη, καθώς και της δημιουργίας συστήματος εκτίμησης κινδύνου.
Μιλώντας στο συνέδριο, η Υποψήφια διδάκτωρ της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, Μαρία Άννα Ιωσηφίδου, σημείωσε ότι στην καταστροφή και λεηλασία των πολιτιστικών αγαθών εμπλέκονται στρατιωτικές δυνάμεις, παραστρατιωτικές ομάδες και τρομοκρατικές οργανώσεις, με τελικούς αποδέκτες συλλέκτες και μουσεία στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ.
136 χώρες έχουν υπογράψει τη σύμβαση – Τα αποτελέσματα δεν είναι τα αναμενόμενα
Η κ. Γραμματικάκη – Αλεξίου τόνισε ότι μέχρι σήμερα 136 χώρες έχουν υπογράψει τη Σύμβαση της Χάγης και πρόσθεσε πως «δυστυχώς τα αποτελέσματα της σύμβασης και των πρωτοκόλλων της δεν είναι τα αναμενόμενα, όχι γιατί τα όσα θεσπίζονται δεν είναι αρκούντως επαρκή, αλλά γιατί δεν υπάρχει η βούληση από τους ισχυρούς αυτού του κόσμου και το διεθνές δίκαιο χωλαίνει σημαντικά στην εκτέλεση των συμφωνιών.»
Στο ίδιο μήκος κύματος, ο Κοσμήτορας της Νομικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Παναγιώτης Γκλαβίνης, τόνισε ότι «για την προστασία των πολιτιστικών αγαθών σε καιρό πολέμου η σύμβαση αυτή δεν αρκεί. Πολλά θέματα που έχουν να κάνουν με την προστασία αυτή εξακολουθούν να ρυθμίζονται από το εθνικό δίκαιο των κρατών στα οποία εναπόκειται, με βάση τον νομικό πολιτισμό τους.»
Ο διοικητής της Ανώτατης Διακλαδικής Σχολής Πολέμου (Α.ΔΙ.Σ.ΠΟ.), Υποστράτηγος Μιχαήλ Πλουμής, επισήμανε από την πλευρά του πως η καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς είναι σχεδιασμένη, καθώς ο εχθρός ενδιαφέρεται να εξαφανίσει τις αποδείξεις του ελληνισμού. Αναφέρθηκε σε ιστορικά παραδείγματα προστασίας των πολιτιστικών αγαθών και σε συνεργασίες που προκύπτουν από τη Σύμβαση της Χάγης για την προστασία των ιστορικών τόπων σε περίπτωση πολεμικών επιχειρήσεων.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
