Η Θεσσαλονίκη βρίσκεται πλέον στο επίκεντρο μιας βαθιάς στεγαστικής κρίσης που δεν αφορά μόνο τα πιο αδύναμα κοινωνικά στρώματα, αλλά επεκτείνεται και στη μεσαία τάξη.
Τα πρόσφατα στοιχεία για το πρώτο τρίμηνο του 2025 δείχνουν ότι η πόλη κατέγραψε τον υψηλότερο ρυθμό αύξησης τιμών κατοικιών σε όλη τη χώρα, με άνοδο 10% σε ετήσια βάση. Οι μέσες ζητούμενες τιμές στον δήμο Θεσσαλονίκης ανήλθαν στα 2.558 ευρώ ανά τετραγωνικό, σημειώνοντας άλμα 12,54% σε σχέση με πέρσι. Ταυτόχρονα, τα ενοίκια συνεχίζουν να αυξάνονται με σταθερό ρυθμό γύρω στο 7% ετησίως από το 2016, γεγονός που έχει οδηγήσει σε συνολική αύξηση άνω του 70% μέσα σε μια οκταετία. Η κατάσταση αυτή καθιστά τη στέγαση όλο και πιο απρόσιτη για το μέσο νοικοκυριό, ενώ χιλιάδες νέοι και νέες παραμένουν εγκλωβισμένοι στη γονεϊκή κατοικία ή εξαναγκάζονται να αναζητήσουν συνεχώς φθηνότερες λύσεις σε διαφορετικές γειτονιές.
Η πίεση στα νοικοκυριά
Μελέτη της Τράπεζας της Ελλάδος δείχνει ότι σχεδόν το ένα τρίτο των νοικοκυριών σε αστικές περιοχές δαπανά πάνω από το 40% του διαθέσιμου εισοδήματός του για στέγη, ενώ στα χαμηλότερα εισοδήματα το ποσοστό ξεπερνά το 60%. Στη Θεσσαλονίκη, η εικόνα γίνεται πιο οξυμένη από τη ραγδαία ανάπτυξη των βραχυχρόνιων μισθώσεων, που συχνά εκτοπίζουν μόνιμους κατοίκους από τις γειτονιές τους.
Φοιτητές αναφέρουν ότι δυσκολεύονται να βρουν σπίτι, αναγκάζονται να συγκατοικήσουν με αγνώστους ή ακόμη και να εγκαταλείψουν τα διαμερίσματα τους ώστε οι ιδιοκτήτες να τα διαθέσουν στο Airbnb. Ο Πάρις, φοιτητής 22 ετών, δηλώνει χαρακτηριστικά: «Πληρώνω 400 ευρώ ενοίκιο, με τους λογαριασμούς να φτάνουν τα 450. Πριν καν τελειώσει η εξεταστική με διώχνει ο ιδιοκτήτης από το διαμέρισμα για να το κάνει Airbnb. Ήταν το πιο οικονομικό που μπορούσα να βρω στο κέντρο».
Ανάλογες δυσκολίες βιώνουν και οικογένειες. Ο Νίκος, 36 ετών, παντρεμένος με δύο παιδιά, που ζει στην Καλαμαριά, εξηγεί: «Νοικιάζουμε με 600 ευρώ, που είναι σχεδόν ένας μισθός. Κι εγώ και η γυναίκα μου εργαζόμαστε, αλλά μόνο τα έξοδα των παιδιών είναι πάρα πολλά. Ψάχνουμε κάτι οικονομικότερο, αλλά νιώθουμε πως ζούμε διαρκώς στην αβεβαιότητα».
Οι κυβερνητικές παρεμβάσεις
Η κυβέρνηση προετοιμάζει ένα νέο, πολύ διευρυμένο πρόγραμμα ανακαινίσεων, το οποίο θα ξεκινήσει στις αρχές του 2026 και θα ξεπερνά σημαντικά το «Ανακαινίζω – Νοικιάζω». Στόχος είναι η επαναφορά 30.000–35.000 κλειστών διαμερισμάτων στην αγορά, μέσω προϋπολογισμού περίπου 500 εκατ. ευρώ που θα προέλθει από ανακατανομή κοινοτικών πόρων. Η υλοποίηση θα γίνει με την Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα και τα πιστωτικά ιδρύματα, ώστε το πρόγραμμα να κινηθεί γρήγορα, ενώ η επιδότηση μπορεί να φτάνει έως και το 90% του κόστους ανακαίνισης. Τα εισοδηματικά κριτήρια θα στοχεύουν κυρίως τη μεσαία τάξη που διαθέτει αδρανή ακίνητα, με λογική αντίστοιχη –ή και ευρύτερη– των κριτηρίων του «Σπίτι μου ΙΙ».
Το πρόγραμμα «Ανακαινίζω – Νοικιάζω», προβλέπει επιδότηση έως 60% για την ανακαίνιση παλαιών ή εγκαταλελειμμένων κατοικιών, με την προϋπόθεση ότι θα διατεθούν σε μακροχρόνια μίσθωση. Οι δαπάνες μπορούν να περιλαμβάνουν τόσο τα απαιτούμενα προϊόντα και υλικά όσο και τις εργασίες ανακαίνισης ή επισκευής.
Παράλληλα, η επανεκκίνηση του «Σπίτι μου ΙΙ» ενισχύει νέους 25-50 ετών και ζευγάρια που επιδιώκουν απόκτηση πρώτης κατοικίας, μέσω χαμηλότοκων δανείων και αυστηρών εισοδηματικών κριτηρίων. Στην πράξη, το πρόγραμμα προσφέρει μια ανάσα σε νοικοκυριά που διαφορετικά θα αποκλείονταν από την αγορά λόγω των υψηλών τιμών πώλησης.
Ιδιαίτερη σημασία για τη Θεσσαλονίκη έχουν επίσης τα φορολογικά κίνητρα για τους ιδιοκτήτες. Η κυβέρνηση προβλέπει τριετή απαλλαγή από τον φόρο εισοδήματος για όσους μετατρέπουν κενά ακίνητα σε κατοικίες προς ενοικίαση, ενώ μειώνει τη φορολογία για μικροϊδιοκτήτες με εισόδημα από μισθώματα. Στόχος είναι να ενθαρρυνθεί η διάθεση περισσότερων κατοικιών σε προσιτές τιμές και να περιοριστεί το φαινόμενο των διαρκών ανατιμήσεων.
Παράλληλα, για το 2026 προωθείται ένα νέο πλαίσιο κοινωνικής κατοικίας μέσω συμπράξεων δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Το πρόγραμμα προβλέπει την αξιοποίηση δημόσιων και δημοτικών ακινήτων για τη δημιουργία κατοικιών με ελεγχόμενο ενοίκιο, καλύπτοντας πλέον ευρύτερο φάσμα δικαιούχων: από νέους εργαζόμενους, φοιτητές και ευάλωτα νοικοκυριά, έως δημοσίους υπαλλήλους και στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων που υπηρετούν μακριά από τον τόπο τους. Αν και βρίσκεται ακόμη σε πρώιμο στάδιο, η Θεσσαλονίκη συγκαταλέγεται στις τρεις πρώτες πόλεις όπου εξετάζεται η πιλοτική εφαρμογή του, λόγω της αυξημένης στεγαστικής πίεσης.
Τέλος, στο τραπέζι βρίσκονται ρυθμιστικές παρεμβάσεις για τις βραχυχρόνιες μισθώσεις, με στόχο να μπει πλαίσιο σε περιοχές όπου η υπερσυγκέντρωση Airbnb έχει οδηγήσει σε εκτόπιση μόνιμων κατοίκων. Αν και η κυβέρνηση αποφεύγει δραστικούς περιορισμούς, εξετάζει ζώνες ελέγχου και αυστηρότερη φορολογική παρακολούθηση, ειδικά σε πυκνοδομημένα τμήματα του δήμου Θεσσαλονίκης.
Επιστροφή ενοικίου
Σε εξέλιξη βρίσκεται η διαδικασία για την επιστροφή ενοικίου, με τους δικαιούχους να πρέπει να υποβάλλουν τροποποιητικές δηλώσεις Ε1 χωρίς πρόστιμο, εφόσον έχουν δηλώσει λανθασμένα τη δαπάνη ενοικίου για το 2024. Οι δηλώσεις που θα υποβληθούν έως τις 12 Δεκεμβρίου θα πληρωθούν μέχρι 30 Δεκεμβρίου, ενώ όσες κατατεθούν έως 30 Δεκεμβρίου θα εξοφληθούν έως 15 Ιανουαρίου 2026. Υπενθυμίζεται ότι δηλώνεται η ετήσια και όχι η μηνιαία δαπάνη, μόνο για τα ποσά που πράγματι καταβλήθηκαν, καθώς και τα στοιχεία του μισθωτηρίου (ΑΦΜ ιδιοκτήτη, αριθμός παροχής ρεύματος κ.λπ.). Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται από όσους μέσα στο 2024 άλλαξαν κύρια κατοικία ή δήλωσαν φοιτητική στέγη, καθώς πρέπει να καταχωρούν ξεχωριστά τις αντίστοιχες δαπάνες. Όσοι δεν έχουν δηλώσει IBAN καλούνται να το πράξουν άμεσα, ενώ για απορίες η ΑΑΔΕ παρέχει υποστήριξη στο 1521 και στο 1521.aade.gr.
