Βρίσκεσαι μπροστά σε ένα τροχαίο ατύχημα. Οι εμπλεκόμενοι είναι σε σοκ. Τι κάνεις εκτός από το να καλέσεις το ΕΚΑΒ; Μπορείς να προσφέρεις ψυχολογικές πρώτες βοήθειες. Δεν χρειάζεται να είσαι ειδικός, όπως δεν χρειάζεται να είσαι γιατρός για να προσφέρεις τις πρώτες βοήθειες. Η ψυχολογική φροντίδα όμως, σε καταστάσεις κρίσης και έκτακτης ανάγκης, απαιτεί λεπτές ισορροπίες και ευαίσθητους χειρισμούς. Ανάγκη για συναισθηματική φροντίδα μπορεί να παραστεί καθημερινά στο σχολείο, στη δουλειά, στην οικογένεια ή στον κοινωνικό περίγυρο του καθενός.
Μία δράση που εισάγει επαγγελματίες, αλλά και ιδιώτες στις ψυχολογικές πρώτες βοήθειες πραγματοποιήθηκε χθες, στο πλαίσιο του προγράμματος «Σχεδιάζω με και για την κοινότητα», το οποίο υλοποιείται στο πλαίσιο του έργου LISTEN – Learning and Inclusion for Sustainable Community Engagement, σε συνεργασία με την αντιδημαρχία Πολιτισμού του Δήμου Θεσσαλονίκης, στην Ερασιτεχνική και Ανώτερη Επαγγελματική Σχολή Χορού του Δήμου.
Μέσα από βιωματικές ασκήσεις, οι συμμετέχοντες είχαν την ευκαιρία να μάθουν πώς προσεγγίζουν ανθρώπους με ψυχολογικά τραύματα ή ανθρώπους σε έκτακτη ανάγκη ή κρίση και πώς φροντίζουν οι ίδιοι οι φροντιστές τον εαυτό τους ώστε να είναι αποτελεσματικοί και να μην καταρρακωθούν.
Το διαρκές στρες των επαγγελματιών
Η Μαρία Πανταζή, ψυχολόγος στον μη κερδοσκοπικό οργανισμό «Πρωτοβουλία για το Παιδί» στη Βέροια, η οποία πήρε μέρος στη δράση, περιγράφει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ τη φρίκη την οποία αντιμετωπίζουν επαγγελματίες, όταν ανήλικα τους περιγράφουν τη σκληρή καθημερινότητα που βιώνουν σε οικογενειακά περιβάλλοντα βίαια και κακοποιητικά. «Αυτά τα παιδιά, πέρα από το σωματικό και ψυχικό τραύμα πρέπει να διαχειριστούν το γεγονός ότι καταγγέλλουν τους ίδιους τους γονείς τους. Οι αφηγήσεις τους αφήνουν σημάδια και στους ειδικούς. Δεν είναι μια δουλειά που την αφήνεις στο γραφείο. Είναι πολύ συχνό και εμείς οι ίδιοι να εμφανίζουμε ψυχοσωματικά και οργανικά συμπτώματα από το χρόνιο στρεσάρισμα», τονίζει.
Για κάθε φροντιστή, είτε επαγγελματία είτε οποιονδήποτε φροντίζει έναν δικό του άνθρωπο σε ανάγκη, κομβικό ρόλο παίζει η αυτο-φροντίδα. «Δύσκολα αντιλαμβάνεται κανείς πόσο επηρεάζεται η καθημερινότητα και η ψυχολογία του φροντιστή. Η εμπιστοσύνη, η ασφάλεια, η αρμονική επικοινωνία και η σύνδεση στη δική μας ομάδα των επαγγελματιών στην “Πρωτοβουλία” είναι ένα βασικό εργαλείο αυτό-φροντίδας», επισημαίνει η κ. Πανταζή, ενώ η κοινωνική λειτουργός του ίδιου οργανισμού Χαρά Γριατσάνου σημειώνει ότι δράσεις υποστήριξης και ενδυνάμωσης για τους φροντιστές είναι ιδιαίτερα χρήσιμες. Στην ανάγκη υποστήριξης των επαγγελματιών αναφέρθηκε και η Ισπανίδα Ντολόρες Ταραφέτα, συντονίστρια Κοινωνικής Συνοχής στο πρόγραμμα Helios+, η οποία σημειώνει ότι «η ψυχολογική επιβάρυνση όσων εργάζονται με ανθρώπους σε τραύμα ή βαθιά κρίση είναι τεράστια».
Μαθημένος σε ανθρωπιστικές διασώσεις, ο Μιχάλης Λιτσαρδάκης, μέλος της Ελληνικής Ομάδας Διάσωσης, συμμετείχε με μεγάλο ενδιαφέρον στην επιμορφωτική δράση του προγράμματος LISTEN, σημειώνοντας ότι η ανάγκη για άμεση ψυχοκοινωνική υποστήριξη είναι εξίσου σημαντική με την παροχή πρώτων βοηθειών. «Πρωτοβουλίες σαν κι αυτή μπορούν να συνεισφέρουν σε επίπεδο κοινότητας και είναι πολύτιμες. Είναι σημαντικό να μάθει ο καθένας μας να αντιδρά στο επίπεδο που μπορεί. Είτε να αναγνωρίσει το πρόβλημα και να ενημερώσει κάποιους αρμόδιους, είτε να αναγνωρίσει το πρόβλημα και να προσφέρει ψυχολογικές πρώτες βοήθειες, πάντα σε συνεργασία και σύνδεση με φορείς που έχουν την γνώση», σημειώνει.
Για ένα «μεγάλο κενό στην υποστήριξη των εργαζομένων σε ανθρωπιστικές οργανώσεις που υποστηρίζουν ευάλωτες ομάδες και εμφανίζουν συχνά δευτερογενές τραύμα», έκανε λόγο η Λαμπρινή Σταμάτη, Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια και υπεύθυνη της ΑΜΚΕ Φωτόδεντρα, φορέα υλοποίησης του έργου στην Ελλάδα, μαζί με το Κέντρο Ερευνών Νοτιοανατολικής Ευρώπης (SEERC). Η ίδια τόνισε ότι η συμμετοχική έρευνα που πραγματοποιήθηκε μαζί με φορείς της κοινωνίας των πολιτών στην Κεντρική Μακεδονία κατά τους προηγούμενους μήνες ανέδειξε το βαρύ φορτίο που επωμίζονται οι εργαζόμενοι, καθώς και το γεγονός ότι μένουν μόνοι να το διαχειριστούν, χωρίς εξειδικευμένη στήριξη. «Οι οργανώσεις επικαλούνται συχνά οικονομική στενότητα που δεν τους επιτρέπει να προσφέρουν προγράμματα εποπτείας ή ψυχοκοινωνικής υποστήριξης στα στελέχη τους. Όμως αγνοούν ότι, σε βάθος χρόνου, η εργασιακή εξουθένωση και η συναισθηματική κατάρρευση υπονομεύουν την ποιότητα των υπηρεσιών που παρέχουν».
Χορός, έκφραση, τέχνη, δημιουργία
Στην επιμορφωτική συνάντηση για το τραύμα και τις ψυχολογικές πρώτες βοήθειες συμμετείχαν πολλές δασκάλες χορού και σπουδάστριες στην Ανώτερη Επαγγελματική Σχολή Χορού του Δήμου Θεσσαλονίκης. Έδειξαν μεγάλο ενδιαφέρον για το θέμα, καθώς δουλεύουν με παιδιά και νέους και τους είναι σημαντικό να μπορούν να αναγνωρίσουν ορατά και αόρατα σημάδια τραύματος και αντιδράσεις που υποδηλώνουν αυξημένη πίεση ή κρίση και να γνωρίζουν τρόπους παρέμβασης και υποστήριξης.
Η Εύη Τσιουρέλα, νηπιαγωγός, η οποία σπουδάζει για να γίνει καθηγήτρια χορού, πήρε πρώτη φορά μέρος σε μία τέτοια δράση, μέσα από την οποία, όπως είπε, συνειδητοποίησε ότι «αρχίζεις να αντιλαμβάνεσαι καλύτερα τους ανθρώπους γύρω σου και ιδιαίτερα τους ανθρώπους που έχουν ανάγκη, ώστε να τους βοηθήσεις».
Η συγκεκριμένη ομάδα έδωσε μάλιστα τον ρυθμό στην από κοινού δημιουργία μιας στρατηγικής αυτο-φροντίδας, μιλώντας για έκφραση και επικοινωνία μέσω του χορού, της τέχνης, της μουσικής, της δημιουργικότητας. Όλοι οι συμμετέχοντες έφεραν πολύτιμη πληροφορία, δημιουργώντας συλλογικά μια «συνταγή» για τη φροντίδα του εαυτού, μιλώντας για μοίρασμα, για επαφή με τη φύση, για διαλείμματα από την ευθύνη, για σύνδεση και δικτύωση, για αναζήτηση νοήματος.
*Τις φωτογραφίες παραχώρησαν στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η ΑΜΚΕ Φωτόδεντρο και το Κέντρο Ερευνών Νοτιοανατολικής Ευρώπης (SEERC)
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
