Όταν άρχισε ο πόλεμος, οι επιχειρήσεις υπέστησαν σοκ. Έπειτα έμαθαν να ζουν με τον πόλεμο. Πλέον, ανάλογα με το μέγεθος του αεροπλάνου στον ουρανό και το μέγεθος του βλήματος, οι άνθρωποι μπορεί να μη φύγουν καν από την επιχείρηση, για να αναζητήσουν καταφύγιο. Οι επιχειρήσεις και οι υπηρεσίες προσαρμόστηκαν πολύ γρήγορα. Πέφτει βόμβα στον δρόμο και μέσα σε τρεις ώρες έχουν καθαρίσει, έχουν απλώσει άσφαλτο και σύντομα ο δρόμος είναι πάλι λειτουργικός: με αυτές τις λίγες φράσεις, ο δικηγόρος Δημήτρης Δημητριάδης, εκπρόσωπος του Εμποροβιομηχανικού Επιμελητηρίου της Ουκρανίας (UCCI) στην Ελλάδα, περιγράφει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ την ανθεκτικότητα που επιδεικνύουν οι ουκρανικές επιχειρήσεις στους τεκτονικούς κραδασμούς του πολέμου, έπειτα από τη ρωσική εισβολή.
Για ανθεκτικότητα μιλάει άλλωστε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ και η αντιπρόεδρος και γενική γραμματέας του UCCI, Νατάλια Ζαμπρούντσκα (Natalia Zabrudska), που βρέθηκε πρόσφατα στην Ελλάδα, με αφορμή εκδήλωση των εμποροβιομηχανικών επιμελητηρίων Αθηνών και Θεσσαλονίκης στην 89η ΔΕΘ. Σας προσκαλούμε να επισκεφθείτε την Ουκρανία, να δείτε με τα ίδια σας τα μάτια ότι η ζωή συνεχίζεται, οι επιχειρήσεις αναπτύσσονται και οι ευκαιρίες είναι πραγματικές. Οι συνολικές ανάγκες για την αποκατάσταση της καταστροφής από τον πόλεμο, επισημαίνει, υπολογίζονται σε περίπου τρεις φορές το ΑΕΠ της Ουκρανίας -πάνω από 525 δισ. δολ. μέχρι στιγμής. Ταυτόχρονα όμως, η ουκρανική οικονομία επιδεικνύει αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα.
Οι ουκρανικές επιχειρήσεις βλέπουν την Ελλάδα ως πύλη για την ευρωπαϊκή αγορά και τις εφοδιαστικές αλυσίδες, ενώ η χώρα μας «έχει ήδη επιδείξει ετοιμότητα να λάβει μέρος στην ανασυγκρότηση της Ουκρανίας, μέσω Συμπράξεων Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα στους τομείς των κατασκευών, της ψηφιοποίησης, της υγείας και της πολιτιστικής κληρονομιάς». Επιπλέον, οι ελληνικές επιχειρήσεις διαθέτουν ισχυρή τεχνογνωσία στις κατασκευές, τη ναυτιλία, τον τουρισμό και την ενέργεια. Ειδικά για τον τελευταίο τομέα, εκτιμά η κα Ζαμπρούντσκα, υπάρχουν τεράστιες ευκαιρίες για τις ελληνικές επιχειρήσεις. Πού; Στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τον εκσυγχρονισμό δικτύων και τη ναυτιλιακή εφοδιαστική αλυσίδα για τη μεταφορά ενεργειακού εξοπλισμού.
«Οι ουκρανικές επιχειρήσεις είναι έτοιμες για σύσταση κοινοπραξιών με Έλληνες εταίρους, προκειμένου να εγκατασταθούν νέα ηλιακά και αιολικά πάρκα, να γίνει προμήθεια σύγχρονων τουρμπίνων, να αναπτυχθεί η αποθήκευση ενέργειας και να δημιουργηθούν μικροδίκτυα για επιμέρους κοινότητες» σημειώνει η κα Ζαμπρούντσκα, σύμφωνα με την οποία, παρά τις μεγάλες καταστροφές στον ενεργειακό τομέα της χώρας λόγω του πολέμου -με άμεσες ζημίες ύψους 14,6 δισ. δολ. και έμμεσες απώλειες της τάξης των 43 δισ. στο τέλος του 2024- η κατάσταση έχει πλέον σταθεροποιηθεί και σήμερα δεν υπάρχουν κυλιόμενα «μπλακ άουτ» στην επικράτειά της -σε αντίθεση με ό,τι συνέβαινε τον χειμώνα του 2022-2023 ή κατά τη διάρκεια περιόδων μαζικών χτυπημάτων με ρωσικούς πυραύλους.
Εκείνος ο σκοτεινός και παγωμένος χειμώνας πάντως απογείωσε τις πωλήσεις ελληνικών γεννητριών ηλεκτρισμού στην Ουκρανία: «Πλέον η αγορά των γεννητριών έχει κορεστεί, καθώς όσοι αγόρασαν, αγόρασαν και επιπλέον οι διακοπές στην ηλεκτροδρότηση είναι πλέον ελάχιστες. Τότε όμως, πάρα πολλές μικρές ουκρανικές επιχειρήσεις, όπως για παράδειγμα εστιατόρια που έπρεπε να κρατήσουν τα ψυγεία τους σε λειτουργία, αλλά και παραγωγικές μονάδες, αγόρασαν γεννήτριες από την Ελλάδα και όταν εξαντλήθηκαν οι ελληνικές και από την Τουρκία και μετά την Κίνα» παρατηρεί ο κ. Δημητριάδης.
Ανάπτυξη 3% κόντρα στις νάρκες στα χωράφια
Οι επιχειρηματίες έμαθαν να ζουν με τον πόλεμο, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν χρειάστηκε να υπερβούν τεράστιες δυσκολίες για να προσαρμοστούν. «Η Ουκρανία έχει αχανείς εκτάσεις με καλλιέργειες σιτηρών, αλλά ακόμη και σήμερα οι αγρότες δεν μπορούν να μπουν σε κάποιες από αυτές, γιατί υπάρχουν νάρκες» λέει ο κ. Δημητριάδης. Στη συνέχεια, όταν το σιτάρι συγκομισθεί, υπάρχει πάντα ο φόβος ότι ένα βλήμα θα χτυπήσει την κατάφορτη αποθήκη, μετατρέποντας σε στάχτη όλον τον κόπο και το κόστος της παραγωγής. Το τίμημα των αρρυθμιών σε όλους τους τομείς της οικονομίας είναι οδυνηρό για επαγγελματίες και επιχειρήσεις: σχεδόν 92.000 ελεύθεροι επαγγελματίες υπολογίζεται ότι σταμάτησαν τη δραστηριότητά τους στο πρώτο εξάμηνο του 2024. Σε ό,τι αφορά τις επιχειρήσεις, οι περισσότερες από αυτές που οδηγήθηκαν σε παύση δραστηριότητας προέρχονταν από τους κλάδους του λιανεμπορίου και της πληροφορικής. Κατά την ίδια περίοδο ωστόσο, στην Ουκρανία καταχωρήθηκαν πάνω από 13.000 νέες εταιρείες και σχεδόν 148.500 ελεύθεροι επαγγελματίες.
Βαρύ ήταν το τίμημα και ως προς την καταστροφή της βιομηχανικής βάσης της Ουκρανίας. Ο πόλεμος κατέστεψε περιουσιακά στοιχεία, «έσπασε» εφοδιαστικές αλυσίδες, αύξησε τον πληθωρισμό και οδήγησε σε απώλεια αγορών, με τομείς της βαριάς βιομηχανίας, όπως η μεταλλουργία, να υφίστανται σχεδόν καθολικές απώλειες, παρατηρεί η κα Ζαμπρούντσκα. «Επιπλέον, ο ενεργειακός τομέας έχασε πολλή από τη δυναμικότητά του, ενώ οι κατασκευές και ο αγροτικός τομέας υπέστησαν μείζονα καταστροφή» προσθέτει, υπενθυμίζοντας πως παρά τις καταστροφές, το ΑΕΠ της Ουκρανίας αναπτύχθηκε κατά 5% το 2023 και κατά 3% το 2024. Κατά τα λοιπά, περίπου 800 επιχειρήσεις «μετακόμισαν» σε πιο ήρεμες περιοχές, στο πλαίσιο του σχετικού επίσημου προγράμματος, ενώ 600 «ξανάπιασαν δουλειά» και πολλές νέες άνοιξαν εν μέσω πολέμου στους τομείς της πληροφορικής, των υπηρεσιών, της μεταποίησης τροφίμων και της ελαφριάς βιομηχανίας. Παρά τα διαδοχικά χτυπήματα λοιπόν, η οικονομία «δουλεύει».
Η ανοικοδόμηση δεν αφορά μόνο την αντικατάσταση των κατεστραμμένων υποδομών – αφορά τη δημιουργία διαρκών συνεργασιών, που θα διαμορφώσουν τη μελλοντική οικονομία της Ουκρανίας. Η Ελλάδα είναι από τους σημαντικότερους εταίρους της Ουκρανίας σε Βαλκάνια και Μεσόγειο, και εκτιμούμε ιδιαίτερα αυτήν τη συνεργασία. Το μήνυμά μας είναι απλό: Η Ουκρανία είναι ανοιχτή για συνεργασία.»
Πόσες ελληνικές επιχειρήσεις έφυγαν από την Ουκρανία λόγω πολέμου;
«Οι ελληνικές επιχειρήσεις δεν αποσύρθηκαν από την Ουκρανία σε μεγάλη κλίμακα. Αντίθετα, πολλές από αυτές βλέπουν ευκαιρίες στους τομείς ενέργειας, κατασκευών, εφοδιαστικής αλυσίδας και πληροφορικής. Αρκετές ελληνικές επιχειρήσεις έχουν ήδη συμμετάσχει σε επιχειρηματικές συναντήσεις και έχουν εκφράσει την ετοιμότητά τους να επενδύσουν σε έργα ανοικοδόμησης. Αυτό αντανακλά όχι μόνο εμπορικό ενδιαφέρον, αλλά και μακροπρόθεσμη εμπιστοσύνη προς την Ουκρανία ως ευρωπαϊκό εταίρο» εκτιμά η κα Ζαμπρούντσκα.
Σύμφωνα πάντως με πρόσφατα στοιχεία της Τραπέζης της Ελλάδος, που το ΑΠΕ-ΜΠΕ άντλησε από σχετική έκθεση (12/8/2025) του Γραφείου Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων της ελληνικής πρεσβείας στο Κίεβο, σε αντίθεση με το διμερές εμπόριο, το οποίο αυξήθηκε, ο πόλεμος είχε αντίκτυπο στην ελληνική επενδυτική δραστηριότητα: «Από τις άνω των 50 επιχειρήσεων ελληνικών συμφερόντων, που δραστηριοποιούνταν στην ουκρανική αγορά προ της έναρξης του πολέμου -σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία που διαθέτει το Γραφείο μας- λιγότερες από τις μισές παραμένουν σήμερα ενεργές στην Ουκρανία. Οι μεγαλύτερες εξ αυτών δραστηριοποιούνται στους τομείς των κατασκευών, πληροφορικής, τραπεζικών υπηρεσιών, τροφίμων και ποτών και φαρμακευτικών προϊόντων» επισημαίνεται.
Κατά την ίδια έκθεση, η αγορά εργασίας της Ουκρανίας εξακολουθεί να επηρεάζεται δυσμενώς από την πληθυσμιακή συρρίκνωση, «η οποία αποδίδεται κυρίως στη μαζική μετανάστευση και τις απώλειες εδαφών, καθώς επίσης στις άμεσες ανθρώπινες απώλειες και την αυξημένη θνησιμότητα – με τον σχετικό δείκτη, σύμφωνα με τα στοιχεία της CIA για το 2024, να ανέρχεται σε 18,6 θανάτους ανά 1.000 κατοίκους ετησίως, αντιστοιχώντας σε ένα από τα υψηλότερα ποσοστά παγκοσμίως». Όλο αυτό έχει οδηγήσει σε σημαντικό έλλειμμα ανθρώπινου κεφαλαίου, ιδίως εξειδικευμένου.
Εν μέσω πολέμου το διμερές εμπόριο «πετάει» και νέοι τομείς συνεργασίας ανοίγουν
Στο μεταξύ, το διμερές εμπόριο Ελλάδας-Ουκρανίας όχι απλά δεν συρρικνώθηκε από τον πόλεμο, «αλλά παρουσίασε ισχυρή ανάπτυξη» λέει η κα Ζαμπρούντσκα και εξηγεί: «Σύμφωνα με τις στατιστικές, (το διμερές εμπόριο) έφτασε στα 2,47 δισ. δολ. το 2024, έναντι 1,63 δισ. το 2023 και 353 εκατ. Στο πρώτο οκτάμηνο του 2025 έφτασε ήδη στο 1,04 δισ. δολ. Οι ουκρανικές εξαγωγές στην Ελλάδα αυξάνονται (…), παρότι οι εισαγωγές (από την Ελλάδα) κυριαρχούν. Οι τομείς που επλήγησαν πιο βαριά ήταν η μεταλλουργία, η ενέργεια, οι κατασκευές και τα logistics, ενώ τα αγροτικά προϊόντα, τα τρόφιμα, η πληροφορική και οι μεταφορές αναπτύσσονται» (σ.σ. διαφορετικά στοιχεία, που όμως επίσης αναδεικνύουν μεγάλη αύξηση, αναφέρονται στην έκθεση του γραφείου ΟΕΥ, σύμφωνα με την οποία μεταξύ 2020-2024, η συνολική αξία του διμερούς εμπορίου μεταξύ Ελλάδας και Ουκρανίας έχει σχεδόν πενταπλασιαστεί, από τα 370 εκατ. ευρώ στο 1,64 δισ., με τη μεγαλύτερη αύξηση να έχει καταγραφεί από το 2022 κι έπειτα. Η εξέλιξη αυτή οφείλεται, κατά βάση, στην κατακόρυφη άνοδο των ελληνικών εξαγωγών πετρελαιοειδών). Σε ερώτημα αν ο πόλεμος «άνοιξε» νέους τομείς συνεργασίας με την Ελλάδα, η κα Ζαμπρούνσκα απαντά ξεκάθαρα «ναι» κι αναφέρει τους τομείς της ενέργειας και των ΑΠΕ, τα σύγχρονα δίκτυα, κατασκευές, μεταφορές, υγειονομική περίθαλψη, πληροφορική και πολιτιστική κληρονομιά.
Κατά τον κ. Δημητριάδη, το ελληνικό ενδιαφέρον για την ουκρανική αγορά είναι αυξημένο: «έρχονται σε εμένα εταιρείες από Θεσσαλονίκη και Αθήνα που θέλουν να μπουν στην Ουκρανία. Για παράδειγμα, υπάρχει ενδιαφέρον από εφοπλιστή με ρυμουλκά, που θέλει να καθαρίσει με τα πλοία του τη θάλασσα και τα ουκρανικά ποτάμια κι έχει ήδη δημιουργήσει εταιρεία στο Κίεβο. Επίσης, πολλοί Έλληνες θέλουν να αγοράσουν γη για εκμετάλλευση, αν και Αμερικανοί και Καναδοί έχουν ήδη αποκτήσει τα πάντα, εκατοντάδες χιλιάδες εκτάρια. Ελληνικό ενδιαφέρον υπάρχει ακόμη στον περιβαλλοντικό τομέα, δεδομένου ότι υπάρχει ζήτηση στην Ουκρανία για τεχνολογίες που καθαρίζουν τα νερά από τα χημικά των όπλων, από σίδερα, βλήματα και νάρκες. Ο κατασκευαστικός τομέας προσελκύει επίσης ενδιαφέρον, είτε μιλάμε για κτήρια είτε για υποδομές, αλλά προς το παρόν οι Έλληνες επιχειρηματίες τηρούν στάση αναμονής. Ο τομέας της υγείας επίσης έχει ενδιαφέρον, καθώς θα οικοδομηθούν νοσοκομεία, που πέρα από το κατασκευαστικό κομμάτι θα απαιτήσουν και εξοπλισμό. Προοπτικές υπάρχουν και στον αμυντικό τομέα: οι Ουκρανοί ενδιαφέρονται να παράγουν και να συναρμολογούν στην Ελλάδα drones -η Ουκρανία έχει πλέον εκτεταμένη τεχνογνωσία σε αυτόν τον τομέα, ακόμη και στα drones θαλάσσης. Σε κάθε περίπτωση, όταν μιλάμε για την ανασυγκρότηση της Ουκρανίας, είναι πάρα πολύ σημαντικό να υπάρχει συνεργασία κράτους και ιδιωτών, κυβερνήσεων και επιχειρήσεων» καταλήγει ο κ. Δημητριάδης.
*Τις φωτογραφίες παραχώρησαν οι συνεντευξιαζόμενοι
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
