Περίπου έξι χρόνια πέρασαν από την ημέρα εκείνη που 27 φοιτητές Νομικής από το Βανουάτου, ένα μικρό νησιωτικό κράτος στον Ειρηνικό, ζήτησαν την παρέμβαση του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης για τις νομικές υποχρεώσεις των κρατών γύρω από την κλιματική αλλαγή και τις πιθανές κυρώσεις σε περίπτωση αδράνειας. Στα τέλη του φετινού Ιουλίου, η μικρή ομάδα των φοιτητών, έχοντας συγκεντρώσει την υποστήριξη άλλων 132 χωρών, είδε τους κόπους της να δικαιώνονται. Το Διεθνές Δικαστήριο δήλωσε πως η «κλιματική αλλαγή είναι μία επείγουσα και υπαρξιακή απειλή», αποσαφηνίζοντας τις διεθνείς υποχρεώσεις των κρατών για την προστασία του κλιματικού συστήματος αλλά και τις νομικές επιπτώσεις από την αθέτησή τους.
«Πρόκειται για μία εμβληματική και ιστορική γνωμοδότηση. Αποτελεί σταθμό και έχει δύο σκέλη. Αποσαφηνίζει τις νομικές υποχρεώσεις που έχουν τα κράτη για την προστασία του κλιματικού συστήματος με βάση το διεθνές δίκαιο και τις συνέπειες από την αθέτησή τους. Το σημαντικότερο όλων όμως είναι ότι διευκρινίζει το κανονιστικό περιεχόμενο της Συμφωνίας του Παρισιού του 2015, που είναι η σημαντικότερη σε ισχύ συμφωνία αυτή τη στιγμή, κλείνοντας τελείως τη συζήτηση που γινόταν τόσα χρόνια περί εθελοντικών ή μη δεσμεύσεων. Τίποτα δεν είναι εθελοντικό», εξηγεί η Καθηγήτρια διεθνών θεσμών στο ΕΚΠΑ και κάτοχος της έδρας UNESCO για την Κλιματική Διπλωματία, Εμμανουέλα Δούση.
Σύμφωνα με την κ. Δούση, η γνωμοδότηση έχει τρία πολύ σημαντικά σημεία. Το πρώτο, όπως επισημαίνει, είναι ότι τα κράτη που κινδυνεύουν να εξαφανιστούν από την κλιματική αλλαγή, όπως το Βανουάτου, λόγω της ανόδου της στάθμης της θάλασσας, θα συνεχίσουν να υφίστανται νομικά, ακόμη κι αν αυτό συμβεί. Το δεύτερο, αφορά τις ευθύνες, καθώς το Δικαστήριο «δεν δίστασε να μιλήσει για ιστορικές ευθύνες» και το τρίτο σημείο σχετίζεται με τη χρηματοδότηση όσων χωρών πλήττονται αλλά και τη βοήθεια προς αυτές. «Τη γνωμοδότηση αυτή θα την κάνουν σημαία οι χώρες που πλήττονται περισσότερο από την κλιματική αλλαγή γιατί ακριβώς διευκρινίζει ποια είναι τα δικαιώματά τους και ποιες είναι οι υποχρεώσεις των άλλων κρατών έναντι αυτών», υπογραμμίζει η κ. Δούση.
Λόγω των νομικών και πολιτικών παραμέτρων που επιφέρει, η γνωμοδότηση του Διεθνούς Δικαστηρίου ανοίγει τον δρόμο για διακρατικές προσφυγές σε όσα κράτη αθετούν τις υποχρεώσεις τους σύμφωνα με τη Συμφωνία του Παρισιού, υπογραμμίζει η κ. Δούση. Η εξέλιξη αυτή ξεκαθαρίζει ουσιαστικά στα κράτη ότι «εάν δεν ακολουθούν αυτά που λέει, τις υποχρεώσεις τους δηλαδή με βάση τη Συμφωνία του Παρισιού, μπορεί να ανοίξει και ο δρόμος για προσφυγές». Σημαντικό είναι ότι, σύμφωνα με την ίδια, οι γνωμοδοτήσεις του Διεθνούς Δικαστηρίου, παρότι δεν είναι δεσμευτικές, έχουν «μεγάλη νομική και πολιτική βαρύτητα».
Η γνωμοδότηση αυτή έρχεται σε μια κρίσιμη στιγμή για τους διεθνείς πολιτικούς θεσμούς και την κλιματική πολιτική και αναμένεται να έχει σοβαρές επιπτώσεις για τις χώρες που δεν τηρούν τις δεσμεύσεις τους, καθώς και για τις διεθνείς σχέσεις και τη διαχείριση της κλιματικής αλλαγής παγκοσμίως.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
